اختصاصی «تابناک با تو» - فشار خون به معنای فشاری است که پمپاژ خون در هر بار انقباض عضله قلب به دیواره سرخرگها وارد میکند. فشار خون بالا شایعترین مشکل بروز بیماریهای قلبی عروقی است که تقریباً یک نفر از هر سه نفر در جهان به آن مبتلا میشوند. فشار خون بالا تهدید جدی برای سلامت افراد بشمار میرود و در صورتی که کنترل نشود، باعث بروز مشکلات جدیتر مانند سکته قلبی، سکته مغزی و بیماریهای کلیوی میشود. راهکارهایی مانند داشتن سبک زندگی سالم، کاهش وزن اضافی، ترک سیگار، محدود کردن مصرف کافئین و کاهش مصرف نمک برای کنترل فشار خون بالا وجود دارد.
تاریخچه و اهداف روز جهانی فشار خون بالا
روز جهانی فشار خون بالا (27 اردیبهشت) از سال ۲۰۰۵ هر سال برگزار میشود؛ هدف از برگزاری این روز افزایش آگاهی افراد از راهکارهای پیشگیری از فشار خون بالا است که منجر به کاهش میزان مرگ و میرهای ناشی از حمله قلبی، بیماریهای کلیوی و سکته مغزی میشود. در این روز عموم افراد به ویژه گروه سنی بالاتر از ۳۰ سال و کسانی که دارای فشار خون بالا هستند، برای اندازه گیری فشار خون و آگاهی از روش درمان صحیح آن به پزشک مراجعه میکنند. تشویق افراد به ترک عاداتی مانند استعمال دخانیات، بی تحرکی و پیروی کردن از رژیم غذایی نامناسب، آگاه کردن مردم نسبت به فشار خون بالا و عوارض آن و تشویق پزشکان برای اندازهگیری فشار خون بیماران در هر بار مراجعه و ارائه خدمات درمانی صحیح ا زدیگر اهداف این روز جهانی است.
هدف از روز جهانی فشار خون تشویق افراد به اندازه گیری فشار خون خود در منزل یا توسط کارکنان بهداشتی و ایجاد تغییرات ساده در شیوه زندگی است که اثرات بسیار مهمی را در برخواهد داشت. عوامل خطر زمینه ساز بیماری پرفشاری خون عبارتند از:
⚠ میزان نمک مصرفی
⚠ سابقه خانوادگی در افراد درجه یک فامیل
⚠ در مردان بالای ۵۰ سال بیشتر از خانمهای ۵۰ سال، اما بعد از یائسگی شیوع در زنان افزایش مییابد.
⚠ میزان چربی خون
⚠ مصرف الکل
⚠ استعمال دخانیات
⚠ کم تحرکی و چاقی
⚠ دیابت
روز جهانی فشار خون به علت تاکید خاص بر روی فشار خون بالا (به عنوان مهمترین و اولین عامل خطر سکته مغزی و مهمترین عامل برای بیماریهای قلبی عروقی) مطرح شده است. فشارخون بالا که پر فشاری خون هم نامیده شده است معضلی بزرگ برای بهداشت عمومی درتمام کشورها به شمارمی آید؛ چرا که علائم آشکاری ندارد و معمولا” شناخته نمیشود و راهی برای اطلاع از آن وجود ندارد مگر این که توسط یک پزشک یا فردی با تجربه اندازه گیری شود. چون فشارخون روز به روز تغییر میکند، اندازه گیری باید در چند نوبت و موقعیت خاص انجام شود تا به تایید برسد. علیرغم این که فشارخون بالا علائمی ندارد، اما میتواند آسیب مهمی به قلب و شریانها بزند. از این جهت از هر فرد خواسته میشود از مقدار فشارخون خود و وجود عوامل خطر و میزان آن اطلاع داشته باشد.
تشخیص زودرس و درمان مناسب فشار خون بالا، منافع اقتصادی و بهداشتی درمانی متعددی در پی خواهد داشت. درحالی که درمان عوارض فشارخون بالا ازجمله جراحی شرائین کرونر قلبی، بای پس عروق کرونر و یا دیالیز علاوه بر سختیها و نگرانیهایی که برای بیمار و اطرافیان او ایجاد میکنند، بسیار هزینه بر خواهند بود.
چرا روز جهانی فشارخون بالا برگزار میشود؟
طبق آمار، حدود ۳ نفر از هر ده نفر بزرگسال در سراسر دنیا از فشارخون بالا رنج میبرند. تقریبا" ۱.۸ میلیارد نفر در دنیا فشارخون بالا دارند که ۵۰ % از آنها کاملا" از وضعیت خود بی اطلاع هستند و بعضی از آنهایی هم که از وضعیت خود مطلع هستند، هیچ اقدام درمانی دریافت نمیکنند. همچنین اعلام میکند که در افراد با فشارخون بالا، خطر سکته مغزی چهار برابر بیشتر و خطر سکته قلبی (حمله قلبی) دو برابر بیشتر از افرادی است که دارای فشارخون طبیعی هستند. به این جهت در سال ۲۰۰۲، این بیماری توسط سازمان جهانی بهداشت در گزارش سلامت جهانی به عنوان قاتل خاموش نامیده شد.
روز جهانی فشارخون بالا هر سال با استفاده از یک موضوع خاص سال که توسط اتحادیه جهانی فشارخون بالا انتخاب میشود، برگزار میشود تا این بسیج را در سطح بین المللی اثر بخشتر کند.
این روز در واقع یک واقعه آموزشی برای ترویج پیشگیری از افزایش فشارخون است و هدف آن افزایش آگاهی در خصوص شرایط و مسائل حول و حوش فشارخون بالا است. آگاهی از فشارخون بالا به علت تعداد مرگهای مرتبط با حملههای قلبی، بیماری کلیوی و سکتههای مغزی همراه با آن بنظر بسیار مهم و حیاتی است که بخش مهمی از آن به فقدان آگاهی در باره فشارخون بالا در میان جامعه عمومی مرتبط است و اتحادیه جهانی امیدوار است آن را تغییر دهد.
این بیماری براحتی با یک اندازه گیری ساده فشارخون در خانه یا مراکز درمانی با استفاده از دستگاه فشارخون، قابل تشخیص و بدنبال آن قابل درمان و کنترل است. مسئله مهم این است که کسانی که فشارخون آنها اندازه گیری شده است، به روش صحیح و دقیق اندازه گیری و از میزان فشارخون خود و مفهوم آن مطلع شوند، افرادی که فشارخون بالا دارند، برای ارزیابی بیشتر و درمان به مراکز بهداشتی درمانی و پزشکان ارجاع شوند و مراقبتهای بموقع دریافت کنند.
اتحادیه جهانی فشارخون بالا توصیه کرده است که فشارخون در جمعیت عمومی و جمعیت مبتلا به فشارخون بالای بدون عوارض باید کمتر از ۹۰/۱۴۰ میلی متر جیوه باشد، و برای بیماران دیابتی و کلیوی مزمن باید کمتر از ۸۰/۱۳۰ میلی متر جیوه باشد. (قابل ذکر است که در اصلاحیه بیانیه JNC۸ برای افراد دیایتی و بیماران کلیوی هدف کنترل فشارخون مانند سایر افراد کمتر از ۹۰/۱۴۰ میلی متر جیوه و در سالمندان ۶۰ سال و بالاتر کمتر از ۹۰/۱۵۰ میلی متر جیوه در نظر گرفته شده است.)
فشار خون بالا یا هایپرتانسیون
نیروی فشاری وارده به دیواره سرخرگها (با ورود خون بداخل سرخرگها در اثر پمپاژ قلب)، فشارخون نامیده میشود. بعبارتی دیگر فشار خون یعنی فشاری که خون در هر انقباض عضله قلب به دیواره سرخرگها وارد میکند.
بیماری پرفشاری خون قاتل خاموش نامیده میشود، زیرا بیسروصدا و بدون علامت شخص مبتلا را به مرگ و پایان زندگی نزدیک میکند و اگر پرفشاری خون در مراحل اولیه کنترل نشود، نه تنها فعالیت دستگاه قلب و عروق، بلکه سایراعضای بدن نیزدچار مشکل میشود.
فشار خون بالا شایعترین شکل بیماری قلبی عروقی است که تقریبا از هر سه نفر یک فرد به آن مبتلا میشود.
فشار خون بالا تهدید جدی محسوب میشود، زیرا باعث میشود قلب شدیدتر کار کند که نیاز آن به اکسیژن را افزایش داده در ایجاد آنژین دخالت دارد.
در صورتی که این مشکل تحت کنترل قرار نگیرد خطر حمله قلبی، سکته مغزی و بیماری کلیوی را افزایش میدهد.
برخی افراد میتوانند با شیوه زندگی سالم، کاهش وزن اضافی، ترک سیگار، محدود کردن مصرف کافئین و الکل، کاهش مصرف نمک و انجام روشهای تمدد اعصاب فشار خون بالا را کنترل کرده آن را کاهش دهند.
انواع فشارخون بالا
فشارخون بر اساس عوامل ایجاد کننده آن به دو نوع تقسیم میشود فشارخون بالای اولیه و ثانویه:
فشارخون اولیه: فشارخون اولیه شایعتر است گرچه علت آن ناشناخته است. به عنوان فشارخون بالای اساسی هم نامیده میشود. اغلب افراد بزرگسال دارای فشارخون بالا در این گروه قرار میگیرند. به نظر میرسد ترکیبی از عوامل ژنتیک، رژیم غذایی، شیوه زندگی و سن در بروز این بیماری نقش داشته باشند. عوامل شیوه زندگی شامل مصرف دخانیات، مصرف الکل، استرس، اضافه وزن، مصرف زیاد نمک و کم تحرکی است.
فشارخون بالا میتواند ناشی از عوامل چندگانه باشد از جمله حجم پلاسمای خون و فعالیت هورمونهایی که حجم و فشار خون را تنظیم میکنند. هم چنین توسط عوامل محیطی مانند استرس و کم تحرکی تحت تاثیر قرار میگیرد.
فشارخون ثانویه: این نوع فشارخون چند دلیل اختصاصی دارد و عارضه یک مشکل دیگر است. اگر فشارخون بالا به علت سایر شرایط یا بیماری ایجاد شود به آن نوع ثانویه میگویند. علت فشارخون ثانویه آسیبهای کلیوی، فعالیت بیش از حد غدد فوق کلیوی، دیابت، فئوکروموسیتوم (سرطان غده آدرنال)، سندروم کوشینگ، اختلال غدد تیروئید و هیپر تیروئیدی، وقفه تنفسی در خواب، تومور ها، داروهای تفریحی، کوارکتاسیون آئورت، شرایط مربوط به بارداری، افزایش بیش از حد لازم یا مصرف غلط دارو، مصرف الکل، مصرف غذاهای ناسالم و ..... هستند.
فشارخون بالا در ابتدا بدون علامت است، اما زمانی که بتدریج منجر به بروز عوارضی یا چندین بیماری مانند بیماری کلیوی، بیماری قلبی و ... شود، این بیماری علائم دار میشود که مربوط به تظاهر عوارض فشارخون بالا است.
عوارض و درمان فشارخون بالا
امروزه در اغلب زندگیهای پر مشغله افراد برای خودشان وقت نمیگذارند و از استرس و تنش رنج میبرند که بعدها منجر به مشکلات بیماری فشارخون بالا میشود. فردی که از بیماری فشارخون بالا رنج میبرد به سلامت خود آسیب میرساند و قادر نیست بر روی کارهای روزانه خود بطور صحیح تمرکز کند. افراد در انجام چندین نوع از فعالیتها بطور همزمان دچار مشکل میشوند.
شیوه زندگی غلط سبب فشارخون بالا میشود. فشارخون میتواند از طریق رژیم غذایی، انجام فعالیت بدنی منظم و مدیریت استرسهای قابل پیشگیری، تنظیم شود. طبق راهنماهای پیشنهاد شده توسط پزشکان افرادی که از بیماری فشارخون بالا رنج میبرند باید حداقل ۵ روز در هفته و حداقل ۱۵۰ دقیقه فعالیت بدنی متوسط یا ۷۵ دقیقه فعالیت شدید انجام دهند. افراد مثلا میتوانند پیاده روی، دویدن آهسته، دوچرخه سواری یا شنا کنند. در صورت عدم کاهش فشارخون و عدم پاسخ به اصلاح شیوه زندگی، دارو به کاهش فشارخون بالا کمک میکند.
همانگونه که میدانید این بیماری ممکن است هیچ علامتی نداشته باشد. اما میتواند به دستگاه گردش خون (قلب و عروق) و اعضای داخلی مانند کلیه آسیب برساند. هم چنین فشارخون بالا سبب عرق کردن، اضطراب، مشکلات خواب میشود و در زمان فشارخون بحرانی، فرد ممکن است سردرد و خونریزی از بینی را تجربه کند.
گرچه در فشارخون بالای شدید علائم سردرد، خواب آلودگی، طپش قلب، تاری دید، خستگی، سرگیجه، گیجی، احساس زنگ زدن در گوش، تنفس مشکل، ضربان قلب نا منظم نشان داده شده است که حتی ممکن است منجر به کماء شود.
این بیماری هم چنین یک بیماری ارثی است که میتواند از والدین مبتلا به بیماری فشارخون بالا به ارث برسد. این بیماری در افراد دارای سابقه دیابت، چاقی، مصرف دخانیات، کم تحرکی، مصرف زیاد الکل، مصرف داروهای جلوگیری از بارداری و. بیشتر شایع است. عوارض افزایش فشارخون شامل آترواسکلروز است که به معنی باریک شدن شریانها است. فشارخون بالا به مدت طولانی سبب ایجاد آترواسکلروز و تشکیل پلاک در شریانها و منجر به تنگی عروق میشود. این وضعیت میتواند منجر به نارسایی قلبی، حمله قلبی، آنوریسم (ایجاد یک برآمدگی در دیواره شریان که میتواند پاره و سبب خونریزی شدید شود)، نارسایی کلیه، سکته مغزی و ... شود.
چگونه آگاهی از فشارخون بالا را افزایش دهیم؟
طبق نظر اتحادیه جهانی فشارخون، دو جزء مهم برای افزایش آگاهی از بیماری فشارخون بالا وجود دارد:
-اول برپایی برنامههای غربالگری همگانی با ظرفیت بالا برای تشخیص فشارخون بالا در افراد در معرض خطر است.
-دوم ترویج اندازه گیری معمول فشارخون توسط کارکنان بهداشتی درمانی در تمام مطبها و مراکز بهداشتی درمانی است.
هدف اصلی برگزاری مناسبت این روز در سال جاری ترویج آگاهی عمومی از فشارخون بالا با تاکید بر اندازه گیری صحیح فشارخون و تشویق شهروندان کشورها برای پیشگیری و کنترل این قاتل خاموش است.
به دلایل مختلف در طول روز میزان فشار خون ممکن است تغییر کند این دلایل عبارتند از:
* در طول خواب فشار خون کاهش مییابد.
* فعالیت فکری توام با اضطراب و فعالیتهای جسمی در فشار خون موثر هستند.
* در طول شب فشار خون در افراد سالخورده و بیماران مبتلا به دیابت کمتر است.
* مصرف سیگار در دراز مدت، باعث افزایش فشار خون میشود.
* کمخوابی، فشار خون را افزایش میدهد.
علتهای ایجاد فشار خون بالا عبارتند از:
* ارث: در صورت ابتلای یکی از اعضای خانواده به فشار خون بالا، احتمال ابتلای سایر اعضای خانواده زیاد است.
* سن: با افزایش سن احتمال بروز فشار خون بالا بیشتر میشود.
* چاقی: افرادی که وزن بالاتر از حد طبیعی دارند، شانس بیشتری برای ابتلا به فشار خون بالا دارند.
* فعالیت بدنی کم
* مصرف الکل
* مصرف زیاد نمک
* قرصهای ضدبارداریهای خوراکی: بانوانی که از قرص ضدبارداری خوراکی استفاده میکنند، احتمال بیشتری برای ابتلا به فشار خون بالا دارند مخصوصاً اگر همزمان سیگار بکشند.
* جنس: تا سن ۴۵ سالگی، فشار خون بالا در مردان شایعتر است. در ۴۵ تا ۵۴ سالگی خطر در دو جنس برابر است. بعد از ۵۴ سالگی، خطر ابتلا به فشار خون بالا در زنان بیشتر میشود.
* ابتلا به بیماریهای دیابت، بیماری مزمن کلیه، تیروئید، غدد فوقکلیه یا چربی خون بالا، احتمال بروز فشار خون بالا را بیشتر میکند.
در برخی موارد فشار خون با علائم زیر همراه است:
* سردرد
* تاری دید
* درد قفسه سینه
* ادرار کردن بیش از یکبار در طول شب
در صورت وجود علائم زیر در فرد مبتلا به فشار خون بالا، باید بلافاصله به پزشک مراجعه کرد:
* درد یا فشار (یا هر دو) روی قفسه سینه.
* احساس سنکوپ و افتادن.
* تنگی نفس.
* احساس ناراحتی روی معده (زیر جناغ)
* تعریق سرد
* علایم حملهی مغزی: ضعف ناگهانی یا بیحسی صورت، بازو یا پا در یک طرف بدن؛ کاهش ناگهانی بینایی مخصوصاً در یک چشم؛ به سختی صحبت کردن یا تکلم نامفهوم، سردردهای ناگهانی و شدید؛ سبکی سر؛ ناتوانی در حفظ تعادل و افتادن ناگهانی
* علائم کلیوی مانند درد در پایین کمر، ورم کردن دست و پا، افزایش دفعات ادرار، سوزش و ناراحتی هنگام ادرار کردن و وجود خون در ادرار.
* اگر میزان فشار خون بالاتر از ۱۱۰/۱۸۰ میلی متر جیوه باشد باید هر چه سریعتر به پزشک مراجعه کرد.
اقدامات زیر برای برای کنترل فشار خون بالا ضروری است:
* مراجعه منظم به پزشک
* مصرف دارو بهطور منظم
* رعایت رژیم غذایی مناسب (کم نمک و کم چرب و افزایش مصرف حبوبات، میوه و سبزی)
* داشتن فعالیت بدنی منظم
* عدم مصرف سیگار و الکل
* کنترل وزن
* مصرف میوه و سبزیجات: در میوهها و سبزیجات وجود مادهای بهنام پتاسیم موجب کاهش فشار خون میشود.
فعالیت بدنی میتواند فشارخون را کاهش دهد
* انجام فعالیت بدنی علاوه بر کاهش فشار خون باعث تقویت ماهیچه ها، بهبود سوخت و ساز، کنترل وزن و کاهش بیماریهای مزمن میشود.
* اگر قبلا" فعالیت بدنی نداشتهاید، یکباره شروع به انجام فعالیت بدنی نکنید. بلکه به آرامی شروع و بتدریج مدت و شدت آن را افزایش دهید. افراد بالای ۴۰ سال قبل از شروع فعالیت بدنی و ورزش باید با پزشک مشورت کنند.
* برای کودکان ۲ تا ۱۸ سال داشتن حداقل روزانه ۶۰ دقیقه، فعالیت بدنی ضروری است.
* برای افراد ۱۸ سال به بالا، داشتن حداقل فعالیت بدنی با شدت متوسط بهمدت ۳۰ دقیقه، ۵ روز در هفته و یا ۱۵۰ دقیقه در یک هفته توصیه میشود.
* فعالیت بدنی داشتن به معنای انجام تمرینات سخت ورزشی نیست، بلکه فعالیتهایی نظیر انجام کارهای منزل، پیاده روی و یا نرمش جزء فعالیت بدنی محسوب میشوند و اگر با شدت متوسط انجام شوند اثرات مطلوبی بجا میگذارند.
* برای بیماران مبتلا به فشار خون انجام فعالیتهایی مانند وزنه برداری که به تلاش بیش از حد نیاز دارند توصیه نمیشود.
* بهترین نوع فعالیت بدنی برای افراد مبتلا به فشارخون بالا، فعالیتهایی مانند پیاده روی، دویدن، قایق سواری، طناب زدن، شنا، اسکی، دوچرخه سواری و استفاده از دوچرخه ثابت است.
* پیاده روی؛ ارزانترین، مؤثرترین و آسانترین نوع فعالیت بدنی است.
* افراد مبتلا به فشارخون بالا قبل از شروع پیاده روی، بهتر است حرکات کششی انجام دهند.
برای اندازه گیری صحیح فشار خون رعایت نکات زیر ضروری است:
* نیم ساعت قبل از اندازه گیری فشار خون، سیگار یا چای و یا قهوه استفاده نشود؛ و فعالیت شدیدی انجام نشده باشد.
* بهتر است اندازه گیری فشار خون از دست راست و در وضعیت نشسته روی صندلی و با تکیه گاه مناسب انجام شود.
* زیر دستی که قرار است فشارخون اندازه گیری شود، دارای تکیه گاه باشد (روی میز) و بطور افقی هم سطح با قلب قرار گیرد.
* زانوها در حال آویزان قرار نگیرند و زیر پا تکیه گاه داشته باشد.
* یک خطای مهم در اندازه گیری فشارخون استفاده از بازوبند نامتناسب است. باید از دستگاه فشارسنج دارای بازوبند متناسب با دور بازو، استفاده شود. پهنای بازوبند (کیسه هوای داخل بازوبند) دستگاه فشارخون باید دو سوم طول بازو از سرشانه تا آرنج (۸۰ درصد طول بازو) و طول کیسه هوای داخل بازوبند ۴۰ درصد دور بازو را بپوشاند. بنابراین دستگاهی که برای اندازه گیری فشارخون در افراد چاق استفاده میشود، باید دارای بازوبند با اندازه بزرگتر از دستگاه بزرگسالان باشد.
برخی افراد در زمان ملاقات با پزشک فشار خون بالا دارند، اما در منزل فشار خون طبیعی دارند، بنابراین اندازه گیری فشارخون در منزل مفید است.
حقایقی در خصوص فشارخون بالا
· فشارخون طبیعی کمتر از ۸۰/۱۲۰ میلی متر جیوه و فشارخون بالا ۹۰/۱۴۰ میلی متر جیوه و بالاتر است. فشارخون مابین این دو پیش فشارخون بالا (۸۰/۱۲۰ تا ۸۹۸/۱۳۹ میلی متر جیوه) و هشداری برای ابتلا به این بیماری در آِینده است.
· فشارخون بالا شرایطی است که بطور دائمی فشارخون در شریان بالا است.
· فشارخون بالا معمولا" هیچ علامتی ندارد.
· عوامل رفتاری غلط مرتبط با شیوه زندگی، افراد را در معرض خطر بالاتری برای ابتلا به فشارخون بالا قرار میدهند. این عوامل شامل مصرف زیاد نمک (سدیم)، اضافه وزن، عدم تحرک کافی و نیز مصرف دخانیات است.
· فشارخون بالا ممکن است سبب دمانس (کاهش عملکرد شناختی) شود.
· اساسا" فشارخون بالا، سبب بروز مشکلات و عوارض مهم گوناگونی مانند حمله قلبی و سکته مغزی میشود.
· فشارخون بالا همچنین به عنوان یک قاتل خاموش، همه گیری مدرن نامیده میشود.
· بیماری فشارخون بالا سبب بروز عوارض شدید و نیز افزایش خطر بیماری قلبی، سکته مغزی و مرگ میشود.
· علتهای حاد فشارخون بالا شامل استرس است، اما میتواند بدون علت هم رخ دهد یا به علت بیماریهای زمینهای مثل بیماری کلیوی ایجاد شود. شیوه زندگی نیز مسئول فشارخون بالاست.
· اگر فشارخون بالا بدون درمان باقی بماند یا کنترل نشود، حمله قلبی، سکته مغزی و سایر مشکلات بوجود میآیِد.
· طبق اعلان سازمان جهانی بهداشت، رشد صنایع غذاهای فرآروی شده، بر روی افزایش میزان نمک مصرفی در رژیم غذایی سراسر دنیا تاثیر گذاشته و این مسئله در بیماری فشارخون بالا نقش دارد.
· طبق مطالعه بار بیماریهای سازمان جهانی بهداشت، فشارخون بالا عامل خطر عمده مرگ و ناتوانی در سطح جهان است.
· افزایش فشارخون علت ۴/۹ میلیون مرگ و ۱۶۲ میلیون سالهای از دست رفته در سال ۲۰۲۰ است.
· تقریبا" ۴ نفر از هر ۱۰ نفر فرد بزرگسال بالای ۲۵ سال مبتلا به فشارخون بالا هستند و در بسیاری از کشورها یک نفر از هر ۵ نفر پیش فشارخون بالا دارند.
· تخمین زده میشود در افرادی که تا سن ۸۰ سال زندگی میکنند، از هر ۱۰ نفر ۹ نفر مبتلا به فشارخون بالا میشوند.
· نیمی از بیماریهای مرتبط با فشارخون بالا، در افراد با میزان فشارخون حتی در محدوده طبیعی، رخ میدهد.
· دو نفر از هر ۵ نفر در منطقه مدیترانه شرقی سازمان جهانی بهداشت، مبتلا به فشارخون بالا هستند.
· از هر ۸ مرگ در دنیا یک مرگ مربوط به فشارخون بالا است.
· فشارخون بالا سومین عامل کشنده در دنیا است.
· عوامل رفتاری نقش مهمی در افزایش فشارخون بازی میکنند:
. تخمین زده میشود رژیم غذایی ناسالم به نیمی از فشارخون بالا مرتبط است:
. حدود ۳۰ % فشارخون بالا به افزایش مصرف نمک و حدود ۲۰ % به رژیم غذایی با پتاسیم کم (میوه و سبزی کم) مرتبط است.
. فعالیت بدنی به ۲۰ % از فشارخون بالا مرتبط است.
. چاقی به ۳۰ % از فشارخون بالا مرتبط است.
. مصرف زیاد الکل نیز سبب فشارخون بالا میشود.
. عدم مصرف دخانیات خصوصا" برای افراد دارای فشارخون بالا مهم است.
· اغلب افراد از این که فشارخون آنها بالا ست، از بیماری خود مطلع نیستند.
· نسبت مهمی از افرادی که از بیماری فشارخون خود مطلع هستند، بدون درمان باقی میمانند و حتی اگر تحت درمان باشند، نسبت زیادی تحت کنترل نیستند.
· غربالگری فشارخون بالا راحت است، اما فقط حدود ۵۰ % بزرگسالان مبتلا به فشارخون بالا از شرایط خود مطلع هستند.
· درمان دارویی به همراه شیوه زندگی سالم در کنترل فشارخون بالا موثر است.
· فشار خون سیستول کمتر از ۱۲۰ و فشارخون دیاستول کمتر از ۸۰ میلی متر جیوه، فشار خون طبیعی محسوب میشود.
· فشار خون بالا یکی از دلایل اصلی بروز بیماری قلبی-عروقی است.
· بیش از نیمی از سکته ها و نیمی از بیماریهای قلبی-عروقی بدلیل فشارخون بالا است.
· فشار خون بالا بهعلت ایجاد سکته ها و حملات قلبی، بزرگترین علت مرگ در دنیاست.
· فشار خون بالا در صورتیکه کنترل نشود، به رگهای مغز، قلب، کلیه و چشم آسیب میرساند.
· چاقی و اضافه وزن، فشار خون بالا، فعالیت بدنی ناکافی، چربی خون بالا، چهار عامل خطری هستند که بالاترین نسبت بار بیماریها (سالهای از دست رفته به علت مرگ و ناتوانی) را تشکیل میدهند.
· با بالا رفتن سن افراد به دلیل کاهش عملکرد کلیهها، ناتوانی در دفع نمک بدن، سفت شدگی دیواره رگها و افزایش وزن بدن، فشار خون افزایش مییابد.
· در افراد ۱۸ سال و بالاتر، اگر فشار خون سیستول (حداکثر) ۱۴۰ میلی مترجیوه و بالاتر و فشارخون دیاستول ۹۰ میلی متر جیوه و بالاتر باشد، فشار خون بالا محسوب میشود.
· در افراد مبتلا به بیماری قند یا بیماری مزمن کلیه، فشار خون سیستول (حداکثر) ۱۴۰ میلی مترجیوه و بیشتر و فشارخون دیاستول ۹۰ میلی متر جیوه و بیشتر، فشار خون بالا محسوب میشود.
· در سنین بین ۴۰ تا ۷۰ سال، بالا رفتن فشار خون سیستول (حداکثر) به اندازه ۲۰ میلی متر جیوه یا افزایش فشارخون دیاستول (حداقل) به اندازه ۱۰ میلی مترجیوه، فرد را دو برابر در معرض خطر عوارض ناشی از فشار خون بالا قرار میدهد.
· فشار خون دیاستول (حداقل) مساوی یا بالاتر از ۹۰ میلی متر جیوه علیرغم داشتن فشارخون سیستول (حداکثر) طبیعی مثلا ۱۲۰ میلی متر جیوه، فشارخون بالا محسوب میشود.
· بالا بودن به تنهایی هریک از میزانهای فشار خون سیستول (۱۴۰ میلی متر جیوه و بالاتر) و دیاستول (۹۰ میلی متر جیوه و بالاتر)، فشارخون بالا محسوب میشود.
· احتمال ابتلا به بیماری فشار خون بعد از ۵۵ سالگی حتی در افرادی که تا قبل آن سن، فشار خون بالا نداشتهاند، خیلی زیاد است.
· افرادی که فشار خون سیستول (حداکثر) آنها بین ۱۲۰ تا ۱۳۹ میلی متر جیوه است یا فشار خون دیاستول (حداقل) آنها بین ۸۰ تا ۸۹ میلی متر جیوه است، در معرض خطر ابتلا به فشار خون بالا هستند.
· تنها راه تشخیص فشار خون بالا، اندازه گیری فشار خون است.
· با یکبار اندازه گیری فشار خون، نمیتوان فشار خون بالا را تشخیص داد.
· در افرادیکه فشارخون طبیعی دارند حداقل هرسال یکبار باید فشارخون خود را کنترل کنند.
. افرادی که در خانواده آنان یکی از اعضا مبتلا به فشارخون بالا هستند، باید حداکثر سالی یکبار فشار خون آنها اندازه گیری شود.
. استرس و فشار عصبی بر بالا رفتن فشار خون موثر است.
. فشار عصبی باعث تنگ شدن عروق میشود و در نتیجه موجب بالا رفتن موقتی فشار خون میشود.
. شیوع فشار خون بالا در کودکان کمتر است، اما احتمال ابتلای کودکان نیز به فشارخون بالا وجود دارد.
· فشار خون بالا معمولاً علامتی ایجاد نمیکند؛ حتی اگر شدید باشد. بههمین دلیل به فشار خون بالا، قاتل خاموش هم میگویند.
· با کنترل فشار خون میتوان از بروز عوارض آن پیشگیری کرد.
· در صورتی که فشار خون در اثر بیماری خاصی ایجاد شود، اغلب بعد از درمان بیماری، فشار خون بالا نیز کاهش مییابد و نیازی به درمان مادام العمر فشارخون نخواهد بود.
· «با تشخیص بموقع بیماری فشارخون بالا، از بروز عوارض خطرناک آن از جمله سکتههای قلبی و مغزی پیشگیری کنیم.»
· در صورت نداشتن فشار خون خیلی بالا یا عدم وجود عوارض ناشی از فشار خون بالا مانند آسیب بینایی، کلیوی و قلبی، افراد مبتلا به فشارخون میتوانند انواع فعالیتهای بدنی را انجام دهند.
· مصرف دارو برای کنترل فشارخون بالا به معنای مجوزی برای خوردن مواد غذایی پرنمک و پرچرب نیست.
· مصرف دارو در کنار رژیم غذایی مناسب، برای کنترل فشارخون ضروری است.
· با تغییرات ساده در روش زندگی خود مانند داشتن رژیم غذایی مناسب و فعالیت بدنی منظم میتوان از افزایش فشار خون پیشگیری کرد.
· در صورتی که علیرغم رعایت رژیم غذایی سالم و فعالیت بدنی فشارخون بالا کنترل نشود بالا بماند، طبق تجویز پزشک مصرف دارو ضروری است.
· کاهش چربی و نمک رژیم غذایی، نه تنها به کاهش فشار خون کمک میکند، بلکه باعث کاهش احتمال بروز بسیاری از بیماریها از جمله بیماری قلبی عروقی و دیابت میشود.
· نمک از عوامل اصلی افزایش فشار خون است.
· حذف نمک از رژیم غذایی از افزایش فشار خون و سکته مغزی بهطور قابل توجهی پیشگیری میکند.
· در خواندن برچسبهای غذایی توجه کنید، اسم علمی نمک، کلرید سدیم است و بر روی برچسبهای مواد غذایی به جای نمک، سدیم درج شده است.
· برای پیشگیری از فشار خون بالا به میزان سدیم درج شده بر روی برچسبهای بستههای مواد غذایی دقت کنیم.
· حداکثر نمک مصرفی روزانه نباید بیش از یک قاشق چایخوری (۲۳۰۰ میلی گرم) باشد.
· معمولا" نصف نمک مجاز از طریق غذاهای آماده و یا بسته بندی تامین میشود.
· مواد غذایی تهیه کنید که سدیم موجود در آنها کمتر از ۱۵۰ میلیگرم در ۱۰۰ گرم باشد.
· تغییراتی که میتوان در رژیم غذایی خود (علاوه بر کاهش چربی و نمک رژیم غذایی) ایجاد کرد:
. خوردن غذاهای حاوی کلسیم بالا مثل لبنیات کمچرب
. مصرف غذاهای حاوی پتاسیم بالا مثل موز، پرتقال، گوجه فرنگی، سیب زمینی و کیوی
. مصرف روزانه پنج نوبت میوه و سبزی
. مصرف حداقل دوبار در هفته ماهی و غذاهای دریایی
. مصرف گوشت بدون چربی
. کاهش مصرف قهوه، چای، نسکافه
. عدم مصرف و یا محدود کردن مصرف مواد غذایی آمادهی پرنمک مانند فست فودها، سوسیس، کالباس ترشیجات، چیپس
. زمانیکه بیرون از منزل غذا میخورید حتما درخواست کنید که نمک کمتری در غذایتان بریزند و بخواهید که ریختن نمک غذا به عهده خودتان باشد؛ در این صورت میتوانید نمک غذایتان را کنترل کنید.
. برداشتن نمکدان از سر سفره
. بهجای نمک از ادویهجات و سبزیجات معطر و سرکه برای طعمدار کردن غذا استفاده کنید.
. پیروی از یک رژیم غذایی سالم برای همهی اعضای خانواده ضروری است؛ بنابراین نیاز نیست برای فرد مبتلا به فشار خون بالا غذای جداگانه طبخ شود.