اختصاصی «تابناک باتو» ـ طبق آمارهای رسمی، یکی از پُر مصرفترین گوشتها در جهان، «گوشت گاو» است. به خصوص اروپاییان به این نوع گوشت، علاقه زیادی دارند و از آن در غذاهای مختلف، استفاده میکنند. با این بیان در این پژوهش به نکاتی در روایات اسلامی و آثار کهن پزشکیِ مسلمانان در خصوص گوشت گاو و قابلیت بیماری زایی آن و همچنین کشفیات جدید دانشمندان امروزی در تایید این مطلب و بحث «سرطان زایی» این گوشت پرداخته میشود که امید است سودمند و بدیع باشد.
الف) بیماری زا بودن «گوشت گاو» در روایات اسلامی
در میان انبوه روایات اسلامی و در منابع روایی هر دو فرقه بزرگِ «شیعه» و «سنی»، متفقاً احادیثی وجود دارد که به بیماریزا بودن «گوشت گاو» اشاره شده است؛ بنابراین از نظر فقه شیعه و سنی، گوشت گاو در آیین اسلام «حلال» به شمار میرود الا آن که بر طبق روایاتی که در ادامه بدانها پرداخته میشود، خوردن آن «مکروه» و برای انسان، مضر و زیان بخش است.
آثار شیعه
قدیمیترین کتاب در دسترس حدیثی شیعه در خصوص بیماریزا بودن گوشت گاو متعلق به «بَرقی» (م.۲۷۴ ق.) از عالمان بزرگ و از مُحدّثان متقدّم است. وی از قول حضرت علی (ع) در این زمینه روایت نموده است: «لُحُومُ الْبَقَرِ دَاءٌ». [۱](گوشتهای گاو، درد (بیماری) است). محدث مزبور در ادامه حدیث یاد شده، از طریق راویان دیگر، همانند این خبر را از قول امام صادق (ع) نیز روایت نموده است.
«کُلَینی» (م.۳۲۹ ق.)، دیگر مُحدّث بزرگ شیعه در کتاب حدیثی خود که از معتبرترین و قابل اعتناترین آثار روایی شیعه به شمار میرود، از قول امام صادق (ع) مطلبی مرتبط با زیان بخشی گوشت گاو، روایت نموده و آورده است: «.. البَقَر... لُحُومُهَا دَاءٌ». [۲]
(گاو... گوشت هایش بیماری است).
«ابن حَیّون» (م.۳۶۳ ق.) نیز در کتاب خویش که در زمینه «حلال و حرام» نگاشته از قول پیامبر اکرم (ص) در این رابطه نقل نموده است: «.. لَحْمُ الْبَقَرِ دَاءٌ ...». [۳]
(گوشت گاو، بیماری است).
همچنین دیگر حدیث نگاران شیعه همچون: «ابن اَشعَث»، «ابن شُعبَه» و «صَدوق» در قرن چهارم هجری، حدیث «بیماریزا بودن گوشت گاو» را در آثار خود ثبت و ضبط نموده اند. [۴]
آثار اهل سنت
قدیمیترین آثار حدیثی که به بیماریزا بودن گوشت گاو در منابع اهل سنت اشاره دارد به قرن سوم هجری باز میگردد. «ابن جَعد» (م.۲۳۰ ق.) از محدثان اهل سنت در کتاب حدیثی خود از قول پیامبر (ص) در ضرر و زیان گوشت گاو، چنین نقل کرده است: «.. لَحْمُهَا دَاءٌ». [۵]
(.. گوشتش (گوشت گاو)، بیماری است).
«ابن قُتَیبَه» (م.۲۶۷ ق.) از دیگر محدثان اهل سنت، این معنا را از قول امام علی (ع) روایت نموده است: «.. لَحم البقر داء...». [۶](گوشت گاو، درد است). همچنین، «ابو داود سِجِستانی» (م.۲۷۵ ق.) نیز از قول پیامبر (ص) روایتی در همین معنا ثبت نموده است. [۷]در قرن چهارم هجری نیز محدثانی چون: «بَیهَقی»، «طَبَرانی» و «ابن سُنّی» از قول پیامبر اکرم (ص) و امام علی (ع) این مطلب را نقل نموده اند.[۸]
در قرن پنجم هجری نیز، حدیث نگارانی همچون: «حاکم نیشابوری»، «ابو نُعَیم اصفهانی» (در سه جا در یکی از کتابهای خود)، «مُستَغفِری»، «ابوبکر بَیهقی» (در دو کتاب خود) و همچنین «ابن عَبدِ البِرّ» نیز (در دو کتاب خود)، حدیث بیماری زا بودن گوشت گاو را از قول پیامبر اکرم (ص) و امام علی (ع) روایت نموده اند. [۹]
با این بیان، از مجموع روایات شیعه و سنی استفاده میشود که گوشت گاو، عامل و مُولّد بیماری در انسان است و شیعه و سنی با توجه به این روایات متعدد در منابع معتبر خود در این زمینه اختلافی ندارند. علت بیماری زایی و همچنین بیماریهای ناشی از مصرف گوشت گاو در روایات اسلامی به هیچ عنوان بیان نشده یا لا اقل به دست ما نرسیده است.
ب) سرطان زا بودن گوشت گاو در طب سنتی مسلمانان
در آثار پزشکیِ کهن در دورههای مختلف تمدن اسلامی، حکیمان و طبیبان مسلمان، علاوه بر بیماریها و امراض مختلف و متعدد که از خوردن گوشت گاو عائد انسان میشود به صراحت تمام به وَجه «سرطان زا بودن گوشت گاو» نیز اشاره و حُکم نموده اند. اگر چه نگاه آنها به بیماری سرطان با دقت، معلومات و گستردگی امروزی نبوده و خیلی از ابعاد، انواع و جزئیات آن برای ایشان پوشیده بوده است، ولی به هر روی، خوردن گوشت گاو را «مولد سرطان» در انسان میدانستند که برای مثال به چند نمونه در این زمینه از آثار بزرگانِ طب جهان اسلام با احتساب تقدم زمانی هر یک از این اطباء بیان میشود:
۱- «محمد بن زَکریّا رازی» (م.۳۱۳ ق.) از پزشکان ایرانی و نامور مسلمان در کتابِ معروف خود موسوم به «حاوی» در مورد بیماری زایی و همچنین سرطان زا بودن «گوشت گاو» چنین حُکم داده است:
«لَحم البقر ... یحدث ... السرطان ...». [۱۰]
(گوشت گاو، «سرطان» ایجاد میکند)؛
و در جای دیگری نیز از همین کتاب نیز «سرطان زا بودن گوشت گاو» را بیان نموده است [۱۱]همین دانشمند در کتاب دیگرش که در خصوص «منافع خوراکیها و دفع زیان آن ها» تحریر نموده، دوباره بر بحث سرطان زایی گوشت گاو تاکید نموده و نوشته است: «.. لَحم البقر ... أورث السرطان...». [۱۲]
(گوشت گاو، سببِ ایجاد سرطان است)
۲- «ابن سینا» (م.۴۲۸ ق.)، دیگر دانشمند پر آوازه و طبیب مسلمان و از مفاخرِ ایرانی الاصل در خصوص عامل سرطان بودنِ گوشت گاو در کتاب پزشکی خود موسوم به «قانون» که شهرت عالمگیر دارد، چنین نوشته است: «.. لَحم البقر یولد السرطان...». [۱۳]
(گوشت گاو، سرطان ایجاد میکند)
۳- «ابن جَزلَه» (م.۴۹۳ ق.) از پزشکان و طبیبان نامدار مسلمان در کتاب خود در خصوص این موضوع نوشته است: «لَحم البقر... یولد ... السرطان ...». [۱۴]
(گوشت گاو، تولید سرطان میکند)
۴- «ابن جُوزی» (م.۵۹۷ ق.) اگر چه بیشتر در بین پژوهشگران علوم دینی، به عنوان «مفسر» و «محدث» شناخته میشود، ولی در علوم و دانشهای دیگر نیز همچون «طب»، اهتمام جدی داشته است. وی در مبحث گوشت گاو در کتاب طبی خود، چنین نوشته است: «لَحم البقر... یورث داء السرطان ...». [۱۵]
(گوشت گاو، موجب بیماری سرطان است)
۵- «ابن نَفیس» (م.۶۸۷ ق.) پزشک برجسته مسلمان در اثر فاخر پزشکی خود نوشته است:
«.. إذا أکثر من أکل لحم البقر... یحدث... السرطان ...». [۱۶]
(.. هنگامی که در خوردن گوشت گاو زیاده روی صورت گیرد، سرطان ایجاد میشود)
یا در جای دیگر از همان کتاب تاکید نموده است: «.. فان ّ الإکثار من لَحم البقر یولّد السرطان ...». [۱۷]
(.. بی تردید زیاده روی در گوشت گاو، تولید سرطان میکند)
از بررسی منابع طب سنتیِ اهل اسلام به صراحت دریافت میشود که گوشت گاو در نزد طبیبانِ باستانی مسلمان، عامل و مسبب بیماریهای مختلف و متعددی بوده است که یکی از شاخصترین آن ها، بیماری «سرطان» بیان شده است.
نکته: آن چه از روایات اسلامی و همچنین نظر پزشکان طب سنتی استفاده میشود، بیماری زایی گوشت گاو است که به طور کلی بیان شده و در این خصوص نژاد خاصی از گاو، متمایز یا مجزا نشده است.
پ) تحقیقات جدید «پروفسور هاوزن» در مورد بیماری زایی و سرطان زا بودن گوشت گاو
به رغم وجود روایات پزشکیِ اسلامی و آرای طبیبان مسلمان در ادوار گذشته، در خصوص بیماری زایی و همچنین سرطان زا بودن گوشت گاو، دانش پزشکیِ امروزی، به تازگی، آن هم با شک و احتمال، با تحقیقات گسترده و دامنه دار در سطح جهان، پی به بیماری زایی و همین طور سرطان زا بودن گوشت گاو نموده است.
پروفسور «هارالد تِسور هاوزِن» (Harald zur Hausen)، دانشمند ویروس شناس آلمانی و برنده جایزه نوبل پزشکی در سال ۲۰۰۸ میلادی، چهرهای شناخته شده در جامعه علمی پزشکی در جهان است که در «مرکز تحقیقات سرطان آلمان» ((DKFZ مشغول به کار میباشد.
پروفسور هاوزن در تحقیقات و بررسیهای علمی خود از وجود عوامل سرطان زا در گوشت گاو سخن گفته و آن را از دیگر گوشتهای قرمز متمایز نموده است.
ایشان در بخشی از سخنان و پژوهشهای مفصل خود در مورد رابطه مصرف گوشت گاو و ایجاد «سرطان روده بزرگ» (سرطان کولون) یا «سرطان پستان» چنین میگوید: ویروسهایی در گوشت گاو وجود دارد که ایجاد کننده مسیر انتقال بالقوه سرطان است و سلولهای بدن را آلوده میکند. مطالعات انجام شده در این زمینه بیان میکند که برخی کشورها مثل «ژاپن» و «کُره جنوبی» با واردات گوشت گاو، دچار افزایش «سرطان پستان» و «سرطان روده بزرگ» شده اند. [۱۸]
مناطقی مانند: «آمریکای شمالی»، «اروپا»، «استرالیا» و «آرژانتین» که مصرف بالایی از گوشت گاو دارند، دارای ریسک و خطر بالایی در زمینه «سرطان روده بزرگ» و «سرطان پستان» هستند. [۱۹]
سخن پایانی
شاید برای عدهای با این توضیحات، سوال پیش آید که چه طور گوشت گاو در دین اسلام «حلال» است، ولی دارای مضرات این چنینی میباشد که باید در پاسخ گفت: در مبحث خوراکیهای حلال، هر چیزی از نظر «دین» یا «علم تغذیه» ممکن است روش خاصی برای مصرف داشته باشد و ما از آن آگاه نباشیم یا علم بشری هنوز با قطعیت تمام به آن نرسیده باشد یا شاید در روایات اسلامی این مساله بیان شده، ولی به دست ما نرسیده است و آن روشهای خاص در مصرف، از بیماری زا بودن آن دسته از مواد و خوراکیهای حلال با ضریب احتمال خطر بالا، جلوگیری میکند و صِرف حلال بودن خوراکی، الزاماً به معنای عدم ایجاد بیماری در افراد از ناحیه آن نیست. گاهی از بُعد میزان مصرف، برخی حلال ها، حد و اندازهای دارد و بیشتر از آن ممکن است بیماری زا باشد و گاهی برخی دیگر از حلال ها، با ترکیباتی دیگر از بیماری زایی آنها جلوگیری میشود. مثلاً در خصوص گوشت گاو در طب سنتی، با روشهایی که اطباء و حکیمان باستانی مسلمان بیان نموده اند از خطر «سرطان زایی» یا «بیماری زایی» آن میتوان جلوگیری نمود که اصطلاحاً، آن روشها و ترکیبات، «مُصلِح» گوشت گاو خوانده میشود که مضرات و زیان بخشی آن را از بین میبرد و آن را برای تغذیه انسان، مناسب و قابل مصرف مینماید که در این مجال به جهت عدم طولانی شدن موضوع به آنها پرداخته نمیشود.
به هر روی، نتایج تحقیقاتِ چندین ساله دانشمند معروفِ برنده جایزه نوبل، «پروفسور هاوزِن» آلمانی با محوریتِ کشف و رابطه مستقیم بین خوردن «گوشت گاو» و بیماری زایی آن، از جمله ایجاد سرطان در انسان همچون: «سرطان روده بزرگ» یا «سرطان پستان»، بسیار با دستورهای پزشکی پیامبر مکرم اسلام (ص) در بیش از ۱۴۰۰ سال پیش و دیگر پیشوایان راستین این آیین، چون امام علی (ع) و امام صادق (ع)، مبنی بر «کراهت» و همچنین «بیماری زا بودن گوشت گاو»، موافق و سازگار است. به راستی شخصی، چون حضرت محمد (ص) که به «مکتب نرفتن» و «استاد نداشتن» در میان مردمان معاصر و همین طور اعصار بعد از خود، شناخته شده و معروف بوده است، چگونه چنین بیان کلی، دقیق و صریحی از بیماری زا بودن گوشت گاو برای انسانها داشته است؟ از سوی دیگر، کشف پروفسور هاوزِن با نتایج بررسیها و نظرات پزشکان حاذقِ مسلمان نیز در بیش از هزار سال پیش همچون: «رازی» و «ابن سینا» و دیگر اطباء و حکیمان اسلامی که خوردن گوشت گاو را به صراحت، عامل ایجاد «سرطان» در انسان میدانستند، قرابت و نزدیکی فراون دارد. در خاتمه یک مساله را نباید از نظر دور داشت که نظر علمیِ پروفسور هاوزِن در عصر ما، به هیچ وجه، ناظر به احادیث پزشکی اسلامی و همچنین پژوهشهای اطباء مسلمان در سدههای پیشین نبوده است بلکه با متد و روشهای آکادمیک امروزی و اطلاعات و دادههای علمی دانشگاهی خود و همکارانش به فرضیه بیماری زایی و همچنین سرطان زا بودن گوشت گاو، دست یافته است.
پی نوشت
[۱]المحاسن، ج ۲، ص ۴۶۲ [۲]الکافی، ج ۶، ص ۳۱۱ [۳]دعائم الاسلام، ج ۲، ص ۱۱۱ [۴]الجعفریات، ص ۲۴۳، تحف العقول، ص ۱۲۴، الخصال، ج ۲، ص ۶۳۷ [۵]مسند ابن الجعد، ج ۱، ص ۳۹۳ [۶]عیون الاخبار، ج ۲، ص ۲۹۳ [۷]المراسیل، ص ۳۱۶ [۸]المحاسن و المساوی، ص ۲۲۱، المعجم الکبیر، ج ۲۵، ص ۴۲، الطب النبوی (ص) (مخطوط درکتابخانه فاتح استانبول)، ورق ۶۸ [۹]المستدرک علی الصحیحین، ج ۴، ص ۴۴۸، موسوعة الطب النبوی (ص)، ج ۱، ص ۳۸۳ و ج ۲، ص ۶۹۲ و ص ۷۳۸، طب النبی (ص)، ص ۲۷، السنن الکبری، ج ۹، ص ۵۸۰، شعب الایمان، ج ۸، ص ۱۰۲، الاستیعاب، ج ۴، ص ۹۱۴، بهجة المجالس، ج ۲، ص ۳۸۶ [۱۰]الحاوی، ج ۲۱، ص ۳۷۶ [۱۱]همان، ج ۲۱، ص ۳۷۴ [۱۲]منافع الاغذیة و دفع مضارها، ص ۱۲۶ [۱۳]القانون، ج ۱، ص ۵۱۴ [۱۴]منهاج البیان، ص ۷۲۶ [۱۵]لقط المنافع، ص ۳۴۲ [۱۶]الشامل فی الصناعة الطبیة، ج ۵، ص ۴۱۸ [۱۷]همان، ج ۲۶ ص ۱۶۲.
[۱۸]https://www.gesundheitsindustrie-bw.de/en/article/news/does-too-much-beef-and-cows-milk-cause-cancer
[۱۹]https://www.gesundheitsindustrie-bw.de/en/article/news/new-pathogens-in-beef-and-cows-milk-contributing-to-the-risk-of-cancer#:~:text=med. -,Dr. ,for%۲۰colon%۲۰and%۲۰breast%۲۰cancer
نویسنده و محقق: دکتر سید مرتضی میرسراجی
لبنیات گاو
مثلهمیشه موزون، پرمحتوا، مختصر، مفید ارائه شد.
زنده باشین وهمیشه پر مقاله
" گوشت گاو درد است وشیرش درمان و گوشت گوسفند درمان است وشیرش درد".
یعنی گوشت گاو هم نخوریم . مثل اون کارشناس که تو تلویزیون می گفت میوه نخورید یک هفته
آخه با این گرانی کی میتونه هر روز گوشت گاو بخوره . در ضمن تو دین اسلام گفته بخورید و بیاشامید اما اصراف نکنید . شما اگر سیانور را هم در حد میکرون ( به قول معروف از سر سوزن خیلی کمتر ،) بخورید چیزیت نمی شه ولی اگر بخواهی روزی نیم کیلو گوشت گاو بخوری خوب بالاخره خوردن زیادی هر چیری سرطان زا و باعث درد سر میشود اولیش نقرس . پس تابناک عزیر لطفا احادیت و منابع دیگر را هم رو کن در مورد اینکه خدا هر چی آفرید برای خوردن بی ضرر است مگر افراط کنی . مثلا همین میوها خیار و سیب و .... اگه زیاد بخوری یا دل درد می گیری یا ....
سپاسگزارم از مطالب زیبای شما
https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1002/ijc.27413
حرفی که سالهاست دکترها می گن. مصرف طولانی مدت و مدام گوشت قرمز به ایجاد سرطان روده می انجامه. توضیح می ده گوسفند ضررش کمتر از گاوه. جالبه هندی ها که گوشت گاو نمی خورند سرطان روده در انها خیلی کمتره.
طرف هرروز همبرگر می خوره بعد توقع داری مشکل پیدا نکنه
بوعلی سینا در جایی گفته گوشت گاو مولد دوازده (شاید چهل) بیماری است اولین آنها مالیخولیاست