اختصاصی «تابناک با تو» - ۲۷ فروردین مصادف با ۱۶ آوریل روز جهانی صدا (World Voice Day) نام گذاری شده و این موضوع فرصت مناسبی برای آشنایی بیشتر مردم با عوارض حنجره و صدا است.
بطور کلی بهداشت صوتی را میتوان به دو دسته تقسیم کرد:
١. بهداشت صوتی برای عموم مردم
٢. بهداشت صوتی در کسانی که از صدای خود به صورت حرفهای استفاده میکنند.
باید توجه داشت که شرایط بهداشت صوتی برای کسانی که از صدای خود به صورت حرفهای استفاده میکنند بر اساس همان شرایط افراد عادی و غیرحرفه ای، اما وسیعتر از آن است. به عبارتی یک خواننده یا یک سخنران علاوه بر اجرای موارد معمول بهداشت صوتی باید مسایل اختصاصی تری که برای دیگران لزومی ندارد بکار گیرد.
اصول بهداشت صوتی برای عموم مردم
در اینجا شیوههای مختلف بهداشت صوتی مطرح شده است که انجام آن برای عموم مردم لازم و ضروری است و عدم رعایت آن ممکن است باعث ایجاد آسیبهای حنجره و اختلالات صدا شود:
حذف موارد استفاده نادرست از صدا
فریاد زدن، بلند صحبت کردن، زیاد صحبت کردن، صحبت ناگهانی و با فشار، با سرعت حرف زدن، صحبت کردن به هنگام بلند کردن اجسام سنگین، گلو پاک کردن و سرفههای مفرط، تقلید صدا، عطسههای زیاد، صحبت کردن و یا استفاده حرفهای از صدا به هنگام آسیبها و صدمات حنجره و تارهای صوتی، از موارد بد استفاده کردن از صدا میباشند.
اگر این موارد در افراد به صورت عادت درآید و جزیی از رفتارهای روزمره گردد باعث میشود که حنجره و تارهای صوتی آسیب دیده و فرد دچار اختلال صدا گردد. آسیبهای حنجره که ناشی از بد استفاده کردن از صدا شامل ندول تارهای صوتی، زخم تماس در تارهای صوتی، پولیپ تارهای صوتی و لارنژیت مزمن است.
برای مراقبت از صدا و حنجره کدام مواد غذایی را نخوریم؟
برخی از مواد غذایی وجود دارند که مصرف آنها بر سیستم صوتی فرد تاثیر منفی میگذارد. این مواد غذایی با ایجاد حساسیت در فرد و یا آسیب مستقیم بر تارهای صوتی وی باعث ایجاد اختلال صدا میشوند.
از بین این مواد برخی از آنها آسیبهای جدی به صدا وارد میکنند که باید بطور کامل از برنامه غذایی فرد حذف شوند و برخی دیگر آسیبهای خفیف تری ایجاد میکنند که باید تا حد امکان از مصرف آن خودداری شود.
برخی از موارد مهم بهداشت غذایی بشرح ذیل میباشند:
۱. در مصرف مواد محرکی مانند ادویه جات و بخصوص فلفل احتیاط کنید.
۲. به هیچ وجه الکل مصرف ننمایید؛ زیرا خطر ایجاد سرطان حنجره را بالا میبرد.
۳. از مصرف سیگار و هرگونه دخانیت دیگر که همانند مشروبات الکلی، صدمات زیادی را به حنجره و تارهای صوتی میزنند بپرهیزید. (دخانیات عامل شناخته شده ایجاد سرطان حنجره میباشد)
۴. از مصرف مواد اسیدی مانند سرکه و آبغوره خودداری نمایید.
۵. مصرف غذاهای سرخ کرده باید محدود شود.
برای بهداشت صدا غذاهای سرخ کردنی نخورید
۶. از خوردن مواد غذایی آلرژی زا مانند گوجه فرنگی، بادمجان و … در افراد آلرژیک باید جلوگیری شود.
۷. در مصرف مواد غذایی با چربی بالا مانند کره، خامه و غذاهای پرچرب محتاط باشید.
۸. از خوردن مواد بسیار شیرین بپرهیزید.
۹. از مصرف تنقلات بخصوص موادی مانند چیپس و پفک پرهیز نمایید.
۱۰. در مصرف موادی از قبیل قهوه، چای غلیظ، شکلات، آدامس، نوشابههای گازدار و… که رطوبت راههای هوایی را کم کرده و خشکی مخاط حلق و دهان را بیشتر میکند باید احتیاط کرد.
۱۱. مایعات یا غذاهای خیلی سرد یا خیلی گرم را مصرف ننمایید.
پیشنهاد میکنیم این مقاله را هم بخوانید: کلیدهای داشتن صدایی جذاب و تاثیرگذار
حفظ رطوبت کافی در حنجره برای بهداشت حنجره
حفظ رطوبت بالا در ناحیه حنجره بسیار مهم است. این رطوبت باعث میشود که دستگاه صوتی انسان نرمتر کار کند و کمتر آسیب ببیند. همچنین وجود رطوبت بالا در ناحیه حنجره یکی از راهکارهای بسیار مهم در رفع آسیب دیدگیهای صوت است.
حفظ رطوبت کافی در حنجره برای بهداشت حنجره
آب یکی از مهمترین تامین کنندههای رطوبت در سیستم صوتی فرد میباشد؛ بنابراین هر فرد بخصوص کسانی که بطور حرفهای از صدای خود استفاده میکنند باید سعی کننند که آب مورد نیاز بدن خود را بطور متوسط حدود دو لیتر (یا هشت لیوان معمولی) در روز است تامین نمایند.
دکتر ون لاورنی برنامه زیر را در رابطه با حفظ رطوبت دهان و حنجره پیشنهاد میکند:
نصف قاشق غذاخوری نمک + نصف قاشق غذاخوری سدیم بی کربنات + نصف قاشق غذاخوری عسل یا پودر ذرت + نصف انس آب گرم. تمامی مواد مذکور به مدت دو دقیقه به آرامی مخلوط شده و سپس میل گردد.
استفاده از آب میوه طبیعى برای نگهداری از صدا مفید است
همچنین استفاده از آب میوه طبیعى، خوردن چند قطره آب لیمو، افشانه یا قرصهاى نعناع و اکالیپتوس یا افشانه هاى خنک کننده ى دهان و استفاده از خمیر دندانهایی که رطوبت را در داخل دهان بیشتر میکند هم میتواند مفید باشد.
تاثیر سلامت جسمی و روحی بر صدا
وضعیت روحی و جسمی انسان تاثیر بسیاری بر صدای وی دارد به همین علت حفظ سلامت روحی و جسمی در فرد بعنوان جزیی از بهداشت صوتی مطرح است.
بطور کلی هر فرد بخصوص استفاده کنندگان حرفهای صدا باید زندگی آرامی داشته باشند و حتی اگر با اختلال، شکست و ناامیدی در زندگی و حرفه خود مواجه شوند باید سلامت عقلانی و جسمی خود را به طور کامل حفظ نمایند.
برخی از مواردی که فرد برای حفظ سلامت روحی و جسمانی خود باید رعایت کند عبارت اند از:
١. مراقب سلامت خود باشید و بطور منظم ورزش کنید.
٢. از محلهای پُر گردوخاک و دودآلود دوری کنید و در صورت قرار گرفتن در چنین محیطهایی از ماسک استفاده نمایید.
٣. در محیطهای سرد حتماً پوشش کافی داشته باشید. (مخصوصن هنگام تنفس)
۴. به هنگام ابتلا به بیماریهای عفونی دستگاه تنفسی مانند لارنژیت به پزشک مراجعه نمایید.
۵. مراقب سلامت روحی خود باشید و در صورت نیاز حتما با یک روانپزشک مشاوره نمایید.
۶. هرگونه گرفتی صدا بیش از دو هفته را جدی گرفته و به سرعت توسط پزشک معاینه شوید.
٧. از بلند کردن وسایل سنگین پرهیز نمایید.
٨. از قرار گرفتن در معرض هوای سرد، گرم و خشک خودداری نمایید.
٩. بطور متوسط ٨–٧ ساعت در روز استراحت داشته باشید.
١٠. برای کنترل علایم گرفتگی و التهاب بینی استفاده از سرم شستشو مفید است. این محلول را میتوان در منزل با استفاده از مخلوط یک قاشق چایخوری نمک با یک لیوان آب جوش سرد شده تهیه کرد.
١١. به علت آنکه برگشت اسید از معده به دهان (در حالت نفخ شکم) ممکن است باعث ایجاد التهاب حنجره و یا زخم تماس در تارهای صوتی گردد، لذا برای کاهش نفخ شکم اجرای موارد ذیل لازم است:
* در صورت امکان غذا را در حجم کم و وعدههای بیشتر میل کنید.
* سه ساعت قبل از خواب چیزی نخورید.
* سر را به هنگام خواب ۲۵ – ۱۵ سانتیمتر بالاتر از بدن قرار دهید.
* بلافاصله بعد از غذا خوردن از خوابیدن و دراز کشیدن بپرهیزید.
* از استعمال دخانیات پرهیز کنید.
* چربی کمتری بخورید و بیشتر از غذاهای پروتیین دار استفاده کنید.
* از مصرف موادی همچون قهوه، شکلات، آب میوههای اسیدی که موجب سوزش معده میشوند پرهیز کنید.
* فشارهای روانی را کاهش دهید.
* لباسهای راحتی بپوشید که تنگ نباشند.
١٢. بهداشت دهان و دندان را رعایت نمایید.
١٣. در عفونتهای حنجره موارد زیر را رعایت کنید:
استراحت صوتی را رعایت نمایید (یعنی هیچگونه استفاده از صدای خود حتی به حالت زمزمه و پچ پچ نداشته باشید)
با سرم نمکی غرغره و از بخور سرد در تابستان و بخور گرم در زمستان استفاده نمایید.
رژیم مایعات ولرم را بصورت فراوان استفاده کنید.
١۴. بعد از عمل جراحی روی حنجره تا ٧٢ ساعت استراحت مطلق صوتی داشته باشید و سپس با صدای نرم و آهسته تا مدت یک هفته شروع به صحبت کردن نمایید.
١۵. در صورت مشاهده هر کدام از بیماریهای زیر که به صورت غیر مستقیم بر صدا تاثیر منفی میگذارند حتماً به پزشک مربوطه مراجعه نمایید:
اختلالات تنفسی، درد و سوزش معده، بیماریهای گوش، درد در ناحیه فک و گردن، مشکلات عضلات پشتی و شکمی، اسهال، یبوست، بیماریهای روانی (افسردگی، اضطراب فراگیر، عصبانیت، بی تابی)، کم کاری یا پرکاری تیرویید، اختلالات غده هیپوفیز و اختلالات هورمونهای جنسی.
سعی کنید نفس کشیدن از راه بینی باشد
١۶. سعی کنید نفس کشیدن از راه بینی باشد (بخصوص در محیطهایی که آلودگی هوا وجود دارد)
١٧. از استنشاق بخارهای داغ و سوزاننده شیمیایى جداً پرهیز نمایید.
١٨. رطوبت هوای داخل منزل و محل کار را حفظ نمایید.
روشهای استراحت صوتی
۱ - روش مطلق: بعد از جراحیها تا ۲۴ ساعت بیمار نباید صحبت کند ۲ - روش نسبی: میزان صحبت مان را در کل موقعیت کم کنیم ۳ - روش موقعیتی: بهترین روش است. در طول شبانه روز، ساعاتی را برای سکوت انتخاب کنید. فکر ناخوشایند نداشته باشید، چون استفاده از استراحت صوتی موقعیتی خیلی کمک میکند ۴ - روش خاص و حرفه ای: قبل از شروع کارها باید سکوت داشته باشید. اگر از حنجره استفاده صحیح نشود بیماری آفونی یا بی صدایی به وجود میآید. شروع روز را با قرقره کردن آغاز کنید.
در صورت مشاهده علائم حاد به متخصصین حلق و گلو یا گفتار درمانی مراجعه کنید.
همچنین در این باره یکی از اعضای هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران گفت: افراد با انجام یا پرهیز برخی کارها، میتوانند از حنجره خود به خوبی مراقبت کنند تا علاوه بر حفظ سلامتی این عضو بدن، صدایی مناسب و رسا داشته باشند.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران به مناسبت روز جهانی صوت در روز جمعه افزود: خودداری از مصرف دخانیات از جمله سیگار و الکل، رعایت بهداشت مواد غذایی و حفظ رطوبت کافی جنجره از مواردی است که در حفظ سلامتی حنجره نقش بسیار مهمی دارند.
وی ادامه داد: نوشیدن آب به صورت منظم و مداوم در طی روز باعث میشود حنجره همواره مرطوب باشد؛ بنابراین به مردم توصیه میشود که در طول روز آب کافی بنوشند و یا از دستگاه بخور برای حفظ رطوبت حنجره استفاده کنند.
او به مردم توصیه کرد که از زیاده روی در مصرف چیزهایی که موجب خشکی حنجره میشود از جمله محصولات کافئین دار مانند چای، قهوه، شکلات و کاکائو اجتناب کنند.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران گفت: مراقب رژیم غذایی خود باشید و از زیاده روی در مصرف غذاهایی که باعث تحریک حنجره میشوند، مانند غذاهای چرب، با ادویه زیاد و فست فودها بپرهیزید.
وی تاکید کرد: مردم سعی کنند الگوی زندگی سالمی داشته و ورزش سبک روزانه را در دستور فعالیتهای جاری خود قرار دهند. استراحت کافی داشته باشند و از تنشهای عصبی بی مورد دوری کنند.
وی افزود: در صورت خستگی حنجره به صدای خود فشار زیاد وارد نیاورید. با صدای خیلی بلند صحبت نکنید، از صحبت کردن زیاد خودداری کنید و در فواصل به صدای خود استراحت دهید.
وی گفت: در صورت بروز گرفتگی یا تغییر در کیفیت صدا که بیش از دو هفته طول بکشد، حتما به متخصص گوش و حلق و بینی و یا آسیب شناس گفتار و زبانی که در زمینه صوت درمانی تخصص دارد؛ مراجعه کنید.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران گفت: همیشه این جمله را به یاد داشته باشید که صدای شما بیانگر شخصیت شماست و صحبت کردن عامل ارتباطی مهم انسانها با یکدیگر است؛ بنابراین هر گونه آسیب به حنجره در این ارتباط خلل وارد میکند.
او عنوان کرد: هرچند پیشگیری، بهترین راه جلوگیری از آسیب حنجره است، اما رعایت یک سری نکات ساده از آسیب حنجره جلوگیری میکند و انجام آن به خصوص برای کسانی که به مقدار زیاد از حنجره استفاده میکنند مانند خوانندگان، معلمها و بازیگران و سایر صداپیشگان ضروریتر است.
وی افزود: مواردی از بهداشت صوتی به خصوص برای کاربران حرفهای صوت، در بهبود اختلالات اولیه صدا و رفع گرفتگیهای اولیه صوتی کمک کننده است.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران با بیان اینکه شیوع عارضه حنجره تفاوت چندانی در ۲ جنس ندارد، گفت: شیوع این عارضه در افراد معمولی بین ۱۰ تا ۱۲ درصد است. شیوع این عارضه در افرادی که کاربر حرفهای صدا، مانند خوانندگان، بازیگران و معلمان هستند، بیشتر است و حتی تا بالای ۵۰ درصد نیز گزارش شده است.