اختصاصی «تابناک با تو» - پروپرانولول (به انگلیسی: propranolol) (بانام‌های تجاری ایندرال و پرانول)، دارویی از دسته بتابلاکر‌های غیرانتخابی است که عمدتاً برای درمان فشارخون و نامنظمی تپش قلب (تاکی کاردیا) مورد استفاده قرار می‌گیرند. پروپرانول برای بیماری‌های گوناگون دیگری، چون فشار خون بالا تسکین درد قلبی، اضطراب، هیستری، پیشگیری از سردرد‌های میگرنی و درمان درد‌های میگرنی، درمان بی‌نظمی تپش و گلوکوم و در سم زدایی سریع اپیوئید‌ها تجویز می‌شود. این دارو معمولاً برای درمان اختلال اضطراب و هراس شدید نیز تجویز می‌شود.
این دارو همچنین برای جلوگیری از حمله قلبی در افرادی که یک بار دچار حمله قلبی شده‌اند، کاربرد دارد. بامسدود کردن این تکانه‌ها، به قلب کمک می‌کند تا منظم‌تر و مؤثرتر بتپد و در نتیجه بار کاری قلب کاهش می‌یابد. پروپرانولول به کاهش لرزش در مبتلایان به پارکینسون کمک می‌کند و برای رفع لرزش ناشی از مصرف دارو‌های اعصاب، سودمند است، سردرد را تسکین می‌دهد و در سردرد‌های میگرنی، درمانی پایه‌ای به‌شمار می‌آید. به‌علاوه به طور خفیف روی فشار خون اثرات کاهندگی دارد. وقتی به مجموعه کارکرد‌های این قرص نگاه می‌کنیم، می‌بینیم پروپرانولول یک داروی چندکاره بسیار خوب است. ۱ همچنین، این دارو برای درمان سیروز کبدی و پرفشاری ورید باب نیز کاربرد دارد.
پروپرانولول در شماری از اختلالات جسمی مانند لرزش اساسی و نیز روانی مانند فوبیای اجتماعی، اختلال و استرس منتشر و اختلال هراس و به‌ویژه اختلال استرس پس از سانحه نیز کاربرد دارد که البته هیچ‌یک از آن‌ها مورد قبول اف‌دی‌ای نیستند. پروپرانولول با مسدود کردن گیرنده‌های آدرنالین در اکثر افراد اثرات ضد اضطرابی مناسبی به همراه دارد.
پروپرانولول نخستین بتا بلاکری است که در دهه ۱۹۶۰ به وسیلهٔ جیمز دبلیو بلک دانشمند اسکاتلندی کشف شد. او برای ساخت پروپرانولول در سال ۱۹۸۸ جایزه نوبل پزشکی را گرفت.
چگونگی مصرف
مقادیر متفاوتی از پروپرانولول برای علل مختلف تجویز می‌شود. شکل طولانی اثر پروپرانولول معمولاً روزی دو بار مصرف می‌شود. مهم است که دارو را هر روز ساعت معینی بخورید. پروپرانولول را می‌توان با یا بدون غذا مصرف کرد و بهتر است پیش از مصرف پروپرانولول، نبض را شمارش نمود و فشارخون را اندازه گرفت. در موارد نبض کمتر از ۶۰ در دقیقه یا فشار سیستولی (عدد بالایی) کمتر از ۸۰میلی‌متر جیوه، پیش از مصرف دارو، باید با پزشک مشورت نمود. هیچگاه بیشتر از مقدار تجویز شده مصرف نکنید. اگر یک نوبت را فراموش کردید، به مجردی که به یاد آوردید مصرفش کنید. البته اگر کمتر از ۸ ساعت تا نوبت بعدی مصرف دارو رسیده‌است، نوبت فراموش شده را رها کرده، به برنامه منظم دارویی‌تان بازگردید. اگر بیش از یک نوبت در روز پروپرانولول مصرف می‌کنید، اگر تقریباً موقع نوبت بعدی مصرف دارو رسیده‌است، نوبت فراموش شده را مصرف نکنید.
پروپرانولول چیست؟
قرص پروپرانولول (Propranolol) دارویی از دسته بتابلاکرهاست (بتا بلاکر‌ها باعث کاهش آدرنالین در بدن و پیشگیری از اضطراب می‌شوند) که با نام‌های تجاری ایندرال و پرانول هم شناخته می‌شود، این دارو عمدتا برای درمان فشارخون و نامنظمی تپش قلب مورد استفاده قرار می‌گیرد. پروپرانول برای بیماری‌های گوناگون دیگری، چون تسکین درد قلبی، پیشگیری از سردرد‌های میگرنی و درمان بی‌نظمی تپش تجویز می‌شود. پروپرانولول در تعدادی از اختلالات فیزیکی مانند لرزش اساسی و نیز روحی مانند فوبیای اجتماعی، اختلال اضطراب و اختلال هراس به‌ویژه اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) نیز کاربرد دارد.
قرص پروپرانولول داروی ضد استرس و تپش قلب می‌باشد و آن را اکثر افرادی که امتحان مهم و یا سمینار و یا سخنرانی دارند مصرف می‌کنند و اخیرا هم در بین دانش آموزان شایع شده است، چون این دارو ضد استرس است و همه چیز را کنترل می‌کند. این باور غلطی است که همه داروها بدون عوارض هستند. شاید مصرف بیش از حد قرص پروپرانولول سبب اعتیاد به این دارو شود. کنار گذاشتنش بعد مدتی مشکل شود. همه چیز درباره قرص پروپرانولول را دراین مقاله مطالعه کنید.
قرص پروپرانولول در چه مواردی مصرف می‌شود؟
درمان اضطراب
یکی از علایم اصلی اضطراب بالا رفتن ضربان قلب است که به عنوان بخشی از پاسخ جنگ و گریز بشمار می‌رود. در مواقع خطر، بدن آدرنالین را به منظور افزایش کار قلبی و پمپاژ سریع‌تر خون و اکسیژن تولید می‌کند. در این موارد مصرف پروپرانول برای اضطراب، باعث می‌شود کمتر احساس ضعف و سستی کنیم. تقویت عضلات با افزایش خون‌رسانی که ما را وحشت‌زده و عصبانی می‌کند در صورت سریع کار نکردن قلب اتفاق نمی‌افتد. به دلیل این دو فایده مهم پروپرانول است که از آن برای درمان اضطراب استفاده می‌شود.
کنترل فشار خون
اگر شما دارای فشار خون بالا می‌باشید، قرص پروپرانولول اجازه می‌دهد تا فشار خون در رگ‌های خونی‌تان کاهش یابد و به پیشگیری از ریتم غیر طبیعی سریع قلب (آریتمی) کمک می‌کند.
پیشگیری و کنترل میگرن‌های عصبی
این بتابلاکر معمولا برای کمک به جلوگیری از میگرن تجویز می‌گردد. قرص پروپرانولول ۱۰ یا پرانول ۲۰ می‌تواند برای افرادی که درمان‌های دیگری برای میگرن دریافت کرده‌اند و نامناسب بوده، مفید واقع شود.
طریقه مصرف قرص پروپرانولول
پروپرانولول را دقیقا طبق تجویز پزشک مصرف کنید. به طور معمول شما می‌توانید یک عدد قرص ۲۰ تا ۴۰ میلی‌گرم پروپرانولول را یک ساعت قبل از قرار گرفتن در یک موقعیت استرس‌زا و مضطرب بخورید.
در ارتباط با مصرف قرص پروپرانولول موارد زیر را در نظر داشته باشید:
هرگز مصرف این دارو را به صورت ناگهانی متوقف نکنید.
این دارو می‌تواند منجر به نتایج غیرطبیعی در نتایج آزمایشی شود.
اگر در حال درمان پرفشاری خون هستید، استفاده از پروپرانولول را حتی زمانی که احساس خوبی دارید مصرف کنید.
دارو را در دمای اتاق و به دور از رطوبت نگه‌داری کنید.
هرگز اجازه ندهید داروی مایع منجمد شود.
پروپرانولول چگونه بر بدن تاثیر می‌گذارد؟
پروپرانولول میزان فشار اضافی قلب شما را کاهش می‌دهد و ضربان قلب را کنترل می‌کند. علاوه بر آن مصرف این دارو بر روی بدن تاثیر زیادی دارد، از جمله:
* کاهش لرزش بدن
* پیشگیری از میگرن
* کنترل فشار خون بالا
* تسکین آنژین یا درد قفسه سینه
* بهبود عملکرد قلب پس از حمله قلبی
* کنترل ریتم قلب در فیبریلاسیون دهلیزی
پروپرانولول به یک دسته از داروها به نام بتا بلاکر‌ها تعلق دارد. بتا بلاکر‌ها یک گروهی از داروها هستند که به روشی مشابه عمل می‌کنند. این داروها اغلب برای درمان بیماری‌های مشابه استفاده می‌شوند. پروپرانولول یک عامل مسدود کننده گیرنده بتا غیر انتخابی است؛ یعنی روی قلب، ریه‌ها و سایر نواحی بدن به طور مشابه کار می‌کند. روش کار این دارو برای کاهش فشار خون به روشنی تشخیص داده نشده است؛ اما باعث کاهش کار قلب می‌شود و جلوی ترشح ماده‌ای به نام رنین از کلیه‌ها را می‌گیرد. خواص مسدود کننده بتا به کنترل ریتم قلب، به تأخیر انداختن شروع درد قفسه سینه، جلوگیری از میگرن و کاهش لرزش کمک می‌کند. کاملاً مشخص نیست که این دارو برای درمان این مشکلات چگونه کار می‌کند.
تداخل پروپرانولول با داروها
برای جلوگیری از تداخل، پزشک باید تمام دارو‌های شما را با دقت بررسی کند. حتماً در مورد تمام داروها، ویتامین‌ها یا گیاهانی که مصرف می‌کنید به پزشک خود بگویید. برای اطلاع از چگونگی تداخل این دارو با چیز دیگری که مصرف می‌کنید، با پزشک یا داروساز خود مشورت کنید. نمونه‌هایی از دارو‌هایی که می‌توانند باعث تداخل با پروپرانولول شوند، عبارتند از:
دارو‌های آریتمی
مصرف پروپرانولول با سایر دارو‌هایی که مشکلات ریتم قلب را درمان می‌کنند ممکن است عوارض جانبی بیشتری داشته باشد. این موارد شامل ضربان قلب پایین، فشار خون پایین یا انسداد قلب است.
دارو‌های فشار خون
اگر دارو شما از کلونیدین به پروپرانولول تغییر کرده، پزشک باید دوز کلونیدین را به تدریج کاهش داده و دوز پروپرانولول را به آرامی در طی چند روز افزایش دهد. این کار برای جلوگیری از عوارض جانبی مانند کاهش فشار خون انجام می‌شود.
از پروپرانولول همراه با مسدود کننده بتا دیگر استفاده نکنید. چون می‌تواند ضربان قلب را بیش از حد کاهش دهد. در صورت تجویز مهارکننده‌های آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACE) با پروپرانولول، پزشک باید احتیاط کند. مصرف این داروها با همدیگر باعث فشار خون پایین‌تر از حد طبیعی می‌شود. نمونه‌هایی از مهار کننده‌های ACE عبارتند از:
* آنالاپریل
* لیزینوپریل
استفاده از مسدودکننده کانال کلسیم مانند دیلتیازم و پروپرانولول با هم می‌تواند باعث کاهش ضربان قلب، نارسایی قلبی و انسداد قلبی شود ایجاد کند.
استفاده از مسدود کننده آلفا با پروپرانولول با هم می‌تواند باعث فشار خون پایین‌تر از حد طبیعی، غش یا فشار خون پس از ایستادن شود. نمونه‌هایی از این داروها، عبارتند از:
* پرازوسین
* ترازوسین
* دوکسازوسین
دارو‌های بیهوشی
پروپرانولول ممکن است بر نحوه دفع دارو‌های بی حس کننده و بیهوشی از بدن تأثیر بگذارد که می‌تواند مضر باشد. نمونه‌هایی از این داروها، عبارتند از:
* لیدوکائین
* بوپیواکائین
* مپیواکائین
دارو‌های آسم
مصرف دارو‌های آسم و پروپرانولول ممکن است میزان این داروها را در خون افزایش دهد. این تداخل دارویی می‌تواند خطر ابتلا به عوارض جانبی را بیشتر کند.
دارو‌های ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs)
این داروها ممکن است اثرات کاهش دهنده فشار خون پروپرانولول را کاهش دهند. اگر این داروها را با هم مصرف کنید، پزشک باید فشار خون شما را کنترل کند. ممکن است لازم باشد مقدار پروپرانولول شما را تغییر دهد.
دارو‌های رقیق کننده خون
پروپرانولول در صورت مصرف با وارفارین می‌تواند میزان وارفارین را در بدن افزایش دهد. حتی ممکن است باعث افزایش خونریزی از هر زخم شود. اگر این داروها را با هم مصرف کنید، ممکن است نیاز به تغییر دوز وارفارین داشته باشید.
دارو‌های استفاده شده در درمان زخم معده
مصرف سایمتیدین با پروپرانولول می‌تواند سطح پروپرانولول را در خون شما افزایش دهد. حتی این تداخل دارویی می‌تواند عوارض جانبی بیشتری ایجاد کند.
ضد اسید با هیدروکسید آلومینیوم
مصرف این داروها با پروپرانولول ممکن است باعث کاهش اثر پروپرانولول شود. پزشک باید شما را تحت نظر داشته باشد. حتی ممکن است لازم باشد دوز پروپرانولول شما را تغییر دهد.
هشدار تعامل با الکل
الکل می‌تواند سطح پروپرانولول را در بدن افزایش دهد و می‌تواند عوارض جانبی بیشتری ایجاد کند. هنگام مصرف این دارو نباید الکل بنوشید.
عوارض مصرف قرص پروپرانولول
اسهال، تهوع، سردی دست و پاها، اختلالات خواب، تغییر در میل جنسی و ریزش مو می‌تواند در صورت مصرف قرص پروپرانولول پدیدار گردد. عوارض مصرف این دارو را می‌توان موارد زیر دانست:
افزایش وزن
بتابلوکر‌ها باعث وزن‌گیری افراد می‌شوند. بلاک کردن آدرنالین در بدن باعث شلی بدن شده و ممکن است سطح سوخت و ساز را پایین آورده و منجر به افزایش در بدن شود.
افسردگی و خستگی
ما به مقداری آدرنالین برای تحرک و بشاش بودن نیاز داریم. در صورتیکه این دارو آدرنالین را در بدن بلاک می‌کند که این موضوع علاوه بر بروز افسردگی باعث از دست دادن کالری و خستگی هم می‌شود.
تاری دید و احساس سرگیجه
زمانی که ضربان قلب کاهش یابد احتمال سرگیجه یا غش در فرد افزایش می‌یابد. تاری دید هم از دیگر عوارض مصرف قرص پروپرانولول است.
هشدار‌های مصرف پروپرانولول
اگرچه مصرف قرص پروپرانولول باعث تسکین وضعیت اضطراب و استرس ما می‌شود، اما مصرف دایمی آن اعتیادآور است و بعد از آن بدون خوردن قرص کاری را نمی‌توانیم انجام دهیم. همچنین، بتابلاکر‌ها مانند پروپرانول تنها می‌تواند آدرنالین را بلاک کند، اما تولید آن را متوقف نمی‌کند. این سوال اینجا مطرح می‌شود پس چه اتفاقی برای تولید آدرنالین می‌افتد؟ بنابراین مصرف دایم این قرص‌ها باعث تغییر عملکرد طبیعی می‌شود که با قطع آن‌ها بدون جایگزین درمانی دیگر مشکلاتی در بدن بوجود می‌آید.
توجه داشته باشید که اگر به پروپرانولول حساسیت دارید نباید آن را مصرف کنید. اگر مبتلا به آسم، تپش قلب بسیار کند و یا شرایط قلبی حاد هستید بهتر است از این دارو استفاده نکنید.
