اختصاصی «تابناک با تو» - سندرم دامپینگ (به انگلیسی: Dumping syndrome)، به علائمی که پس از خوردن غذا بروز می‌نماید اطلاق می‌گردد. این علائم بر اثر دو علت ایجاد میشوند:
* به علت تخلیهٔ سریع محتویات معده به رودهٔ باریک
* یا به دنبال عمل‌های جراحی معده نظیر: (بیلروت۱، بیلروت۲، واگوتومی و…)
دامپینگ زودرس
۱۵ تا ۳۰ دقیقه پس از صرف غذا ایجاد میشود، با علائمی نظیر: احساس ناراحتی کرامپی در شکم (درد‌های ناشی از انقباض ناگهانی عضلات شکم)، تهوع، اسهال، تاکی کاردی (بالا رفتن ضربان قلب)، آروغ زدن، تعریق، احساس سبکی در سر، ضعف و سستی و به ندرت سنکوپ. این علائم از چند دقیقه تا نیم ساعت ادامه دارد و حتی با دراز کشیدن از بین نمی‌رود.
این علائم از تخلیهٔ سریع محتویات هایپراسمولار (با اسمولاریته بالا) معده به داخل رودهٔ باریک ناشی میشود.
نوشیدن آب به هنگام صرف غذا باعث تخلیهٔ ناگهانی معده و احتباس ناگهانی دئودنوم شده و باعث بروز و تشدید علائم میشود.
دامپینگ دیررس
این علائم احتمالاً به دلیل آزاد شدن بیش از حد انسولین ایجاد میشوند. ۹۰ دقیقه تا ۳ ساعت بعد از غذا بروز میکنند. در آن احساس سبکی سر، عرق سرد، تپش قلب، تاکی کاردی (بالا رفتن ضربان قلب) و سنکوب بارز‌تر است.
این سندرم به دنبال مصرف غذا‌های سرشار از کربوهیدرات‌های ساده، هایپراسمولار و مصرف زیاد مایعات به وجود می‌آید. در این سندرم تنظیم رژیم غذایی، اساس درمان را تشکیل میدهد.
سندروم دامپینگ چیست؟
سندروم دامپینگ نوعی بیماری با مجموعه‌ای از علائم است که می‌تواند پس از انواع جراحی‌های لاغری که در آن‌ها بخشی از معده برداشته یا بای پس میشود، ایجاد شود. این سندروم همچنین می‌تواند در افرادی که جراحی مری انجام داده اند، تشکیل شود. به این سندروم، تخلیه مکرر معده نیز گفته میشود و زمانی اتفاق می‌افتد که غذا (خصوصا غذا‌های شیرین) به سرعت از معده به سمت روده کوچک حرکت میکند.
علل سندروم دامپینگ
پس از جراحی لاغری، کنترل حرکت غذا در دستگاه گوارش سخت‌تر میشود، زیرا غذا به سرعت از معده به درون روده کوچک تخلیه میشود. خوردن برخی غذا‌ها می‌تواند احتمال ابتلا به سندورم دامپینگ را افزایش دهد. به عنوان مثال؛ قند‌های تصفیه شده به سرعت آب بدن را جذب کرده و منجر به بروز علائم سندروم دامپینگ میشود. این علائم همچنین ممکن است پس از خوردن لبنیات، برخی چربی‌ها یا غذا‌های سرخ کردنی به سراغتان بیاید.
علائم سندروم دامپینگ
اکثر افراد مبتلا به سندروم دامپینگ علائم و نشانه‌هایی را از خود بروز می‌دهند. این علائم شامل درد و گرفتگی عضلات شکم و اسهال ۱۰ تا ۳۰ دقیقه پس از غذا میباشد. البته علائم اولیه و ثانویه سندروم دامپینگ ممکن است در هر شخص متفاوت باشد؛ بنابراین باید به صورت جداگانه مورد بررسی قرار بگیرند.
علائم اولیه سندروم دامپینگ ممکن است شامل:
* حالت تهوع
* استفراغ
* درد و گرفتگی عضله‌های شکمی
* اسهال
* حس ناخوشایند پر بودن بسیار یا باد کردگی
* عرق کردن
* ضعف
* سرگیجه
* سرخ شدن پوست بدن یا صورت
* ضربان نامنظم و غیر طبیعی قلب
علائم ثانویه سندروم دامپینگ نیز شامل:
* هیپوگلیسمی
* عرق کردن
* ضعف
* ضربان نامنظم و غیر طبیعی قلب
* سرخ شدن
* سرگیجه
میباشد. حدود ۷۵ درصد از بیماران سندروم دامپینگ، علائم اولیه بیماری و ۲۵ درصد آن‌ها علائم ثانویه آن را دارند. در برخی بیماران نیز هم علائم اولیه و هم ثانویه را بروز می‌دهند.
نحوه تشخیص سندروم دامپینگ به چه شکل است؟
اگر پزشک احتمال دهد که بیمار به سندروم دامپینگ مبتلاست، سابقه پزشکی و جراحی‌های اخیر وی را بررسی کرده و سوالاتی درباره علائم و نشانه‌های بیماری از او می‌پرسد. پس از آن آزمایش‌هایی برای تایید سندروم دامپینگ و تشخیص شدت آن باید صورت گیرد.
دلایل بروز سندرم دامپینگ چیست؟
به طور معمول هنگام غذا خوردن، غذا طی چند ساعت از معده به داخل روده می‌رود.
در روده‌ها، مواد مغذی حاصل از غذا جذب شده و آب میوه‌های گوارشی بیشتر غذا را تجزیه میکنند.
سندرم دامپینگ به این علت است که غذا خیلی سریع‌تر از معده شما وارد روده میشود.
یک عامل این عارضه انتقال سریع غذا از معده به روده بعد از عمل می‌باشدیک علت این سندرم انتقال سریع غذا از معده به روده بعد از عمل میباشد
سندرم دامپینگ زودرس زمانی اتفاق می‌افتد که هجوم ناگهانی مواد غذایی به روده شما باعث میشود مایعات زیادی از جریان خون به روده نیز منتقل شود.
این مایعات اضافی باعث اسهال و نفخ شکم میشود.
روده شما همچنین موادی آزاد میکند که ضربان قلب شما را تسریع میکنند و فشار خون شما را پایین می‌آورند.
این امر منجر به علائمی مانند ضربان قلب سریع و سرگیجه میشود.
سندرم دامپینگ دیرهنگام به دلیل افزایش مواد نشاسته‌ای و قند‌ها در روده شما اتفاق می‌افتد.
در ابتدا، قند اضافی باعث افزایش سطح قند خون شما میشود.
سپس پانکراس شما هورمون انسولین را آزاد میکند تا قند (گلوکز) را از خون به سلول‌های شما منتقل کند.
این کار باعث افزایش مقدار اضافی انسولین میشود که قند خون شما خیلی پایین بیاید.
پایین بودن قند خون را کاهش قند خون می‌نامند.
جراحی که اندازه معده شما را کاهش میدهد یا معده شما را دور می‌زند باعث سندرم دامپینگ میشود.
بعد از جراحی، غذا با سرعت بیشتری از حد معمول از معده به داخل روده کوچک می‌رود.
جراحی که بر روی نحوه تخلیه مواد غذایی از معده شما تأثیر می‌گذارد نیز می‌تواند باعث این بیماری شود.
راه‌های درمان این سندروم چیست؟
شما ممکن است با ایجاد چند تغییر در رژیم غذایی علائم سندرم دامپینگ را تسکین دهید:
در طول روز به جای سه وعده غذایی بزرگ، پنج تا شش وعده غذایی کمتر بخورید.
از مصرف غذا‌های شیرین مانند جوش شیرین، آب نبات و کالا‌های پخته شده اجتناب کنید.
پروتئین بیشتری از غذا‌هایی مانند مرغ، ماهی، کره بادام زمینی بخورید.
در رژیم غذایی خود فیبر بیشتری دریافت کنید.
از کربوهیدرات‌های ساده مانند نان سفید و ماکارونی به غلات کامل مانند آرد جو و گندم کامل روی ببرید.
مکمل‌های فیبری:
فیبر اضافی به جذب قند و سایر کربوهیدرات‌ها در روده کمک میکند.
در طی ۳۰ دقیقه قبل یا بعد از غذا مایعات ننوشید.
قبل از بلعیدن غذا را کاملاً بجوید تا هضم آن راحت‌تر شود.
بعد از غذا آدامس بجوید.
مواد غذایی را هنگام طبخ غلیظ کنید.
این کار سرعت حرکت غذا از معده به روده را کاهش میدهد.
از پزشک خود بپرسید آیا به مکمل غذایی نیاز دارید یا خیر سندرم دامپینگ می‌تواند بر توانایی بدن شما در جذب مواد مغذی از غذا تأثیر بگذارد.
یک راه درمان این عارضه مصرف غذای غلیظ شده استغذای غلیظ شده می‌تواند تا حد زیادی از این عارضه جلوگیری کند
برای سندرم دامپینگ شدیدتر، پزشک گاهی اکتروتید (ساندوستاتین) را تجویز میکند.
این دارو نحوه عملکرد دستگاه گوارش شما را تغییر داده و تخلیه معده را در روده کاهش میدهد.
همچنین مانع ترشح انسولین میشود. این دارو را می‌توانید به صورت تزریق در زیر پوست، تزریق در عضله ران یا بازو یا به صورت داخل وریدی مصرف کنید.
برخی از عوارض جانبی این دارو شامل تغییر در سطح قند خون، حالت تهوع، درد در محل تزریق و مدفوع بدبو است.
اگر هیچ یک از این روش‌های درمانی کمکی نکرد، ممکن است جراح تصمیم به بازگرداندن بای پس معده بگیرد.
تشخیص سندروم دامپینگ
اولین اقدام پزشک برای تشخیص سندروم دامپینگ، بررسی تاریخچه پزشکی بیمار از نظر جراحی‌های احتمالی معده است، در صورتی که بیماری این جراحی را تجربه کرده باشد، علائم مربوط به این بیماری بررسی میشود و آزمایشات تکمیلی انجام میگیرد.
معمولا علائم و نشانه‌های سندروم دامپینگ در دو فاز مورد بررسی قرار میگیرند، در فاز اولیه که معمولا بین ۱۵ تا ۳۰ دقیقه بعد از صرف غذا رخ میدهد علائمی نظیر:احساس نفخ شکم، حالت تهوع، درد، اسهال، استفراغ و سرگیجه در این فاز قرار دارند.
در فاز ثانویه یا دیررس که معمولا بین ۱ تا ۳ ساعت پس از میل کردن غذا رخ میدهد علائمی نظیر: تعریق، سرگیجه، گرگرفتگی، افت قند و طپش قلب تجربه میشود.
آزمایشاتی که برای اطمینان بخشیدن به تشخیص بیماری انجام میگیرد شامل موارد زیر است:
آزمایش قند
از آنجایی که سندروم دامپینگ باعث کاهش قندخون در بدن شخص مبتلا میشود پزشک با انجام آزمایش گلوکز که طی آن فرد بیمار یک نوشیدنی قندی میل میکند، با گرفتن آزمایش خون از بیمار واکنش بدن او به گلوکز را ارزیابی میکنند.
آزمایش تخلیه معده
در این آزمایش بیمار مقدار کمی از مواد رادیواکتیو را همراه با غذا می‌خورد و پزشک سرعت هضم مواد غذایی در معده را بررسی میکند. اگر غذا خیلی سریع به روده کوچک برسد علامتی از سندروم دامپینگ است.
رادیوگرافی
در این آزمایش شخص بیمار یک نوشیدنی حاوی باریوم را در مقابل دستگاه رادیوگرافی می‌نوشد، پزشکان نیز مسیر عبور مایع را بررسی کرده تا نحوه گوارش غذا را مشاهده کنند، این روش معمولا یکی از نادرترین روش‌های تشخیصی است.
گاستروسکوپی
در این آزمایش پزشک از دستگاه آندوسکوپ برای بررسی بخش‌های فوقانی سیستم گوارشی مثل مری، معده و دوازدهه استفاده میکند.
درمان سندروم دامپینگ چیست؟
نکته مثبت این بیماری درمان پذیری و کنترل آن است، روش‌های بسیاری برای درمان بیماری یا کنترل علائم آن وجود دارد، بعد از تشخیص قطعی بیماری توسط پزشک و با توجه به شدت علائم و شرایط جسمانی و سنی بیمار پزشک درمان مناسب را انتخاب میکند.
برای پیشگیری ازاین سندرم چه کار کنیم؟
همانطور که میدانید علت اصلی بروز سندروم دامپینگ انجام عمل های جراحی مربوط به کاهش وزن یا معده است.
هرکدام از عمل های جراحی مربوطه که باعث دستکاری معده یا برداشتن بخشی از معده میشوند در اینده ممکن است دلیل اصلی بروز سندروم دامپینگ در بیمار باشد.
انجام دادن عمل های جراحی برای افرادی که به سرطان های مختلف معده دچار هستند بسیار ضروری میباشد.
اما برخی از افراد برای زیبایی از عمل جراحی بای پس معده کمک میگیرند.
این عمل جراحی امروزه بسیار در بین افراد انجام داده میشود که خطرات جانبی را با خود به همراه دارد.
یکی از این خطر ها که فرد بیمار را تهدید میکند بروز سندرم دامپینگ میباشد.
اگر میخواهید به این سندروم دچار نشوید از عمل های زیبایی استفاده نکنید.
البته این سندروم قابل درمان و کنترل است.
برای کاهش علائم این سندروم باید یک سری توصیه های ورزشی را انجام دهید.
سپس یک لیست تغذیه مناسب برای خودتان تهیه کنید.
درمان دارویی
در صورت بروز علائم شدید بیماری و ابتلای بیمار به اسهال‌های متناوب، عوارض خطرناکی نظیر لاغری شدید و دی هیدراته شدن بدن وجود دارد. معمولا در این شرایط پزشک داروی Octreotide یا ساندوستاتین تجویز میکند. البته گفتنی است که این تجویز معمولا در شرایط نادر و خاص صورت میگیرد.
درمان با جراحی
آخرین اقدام یک پزشک برای درمان سندروم دامپینگ جراحی است، این گزینه در شرایطی عملی میشود که بیمار دچار علائم حاد و شدید بیماری است و علیرغم درمان‌های دارویی و تغییر رژیم غذایی بهبودی حاص نشده است.
درمان خانگی
درمان خانگی سندروم دامپینگ یکی از بهترین روش‌های برای درمان این مشکل است و در بسیاری از بیماران هم نتایج مثبتی از خود نشان داده است. درمان خانگی شامل نکاتی ساده و مفید در رابطه با سبک زندگی و رژیم غذایی شماست و کمک میکند که با چنین مشکلی بهتر مقابله کنید و از بروز علائم و نشانه‌های آزار دهنده‌ی آن تا حد زیادی جلوگیری نمایید.
* وعده‌های غذایی خود را به ۵ الی ۶ وعده در طول روز برسانید و حجم هر وعده را کاهش دهید.
* مصرف لبنیات را تا آنجا که می‌توانید کاهش دهید و محدود کنید.
* همراه با غذا‌های خود مایعات ننوشید. بهترین زمان برای نوشیدن مایعات،۳۰ الی ۶۰ دقیقه پس از صرف غذا یا قبل از آن میباشد.
* کربوهیدرات‌های پیچیده مانند سبزیجات و نان گندم کامل را در برنامه‌ی خود قرار دهید و موادی که دارای کربوهیدرات‌های ساده هستند مانند شیرینی و بستنی را کمتر میل نمایید.
* هنگام صرف غذا اصلا عجله نکنید و غذای خود را به آهستگی میل کنید و کاملا بجوید.
* منابع غنی فیبر را بیشتر در برنامه‌ی غذایی خود قرار دهید.
* مصرف نوشیدنی‌های الکلی را کنار بگذارید.
* از آنجایی که بدن شما مدام در حال دفع غذاهاست پس باید مصرف ویتامین ها، کلسیم و آهن را افزایش دهید.
* آب فراوانی در طول روز بنوشید. ۸ الی ۱۰ لیوان آب برای سلامتی بدن شما در چنین شرایطی مورد نیاز است.
* قبل از اینکه سیر شوید بهتر است دست از غذا خوردن بکشید.
* غذا‌های چرب و پروتئینی سنگین را بهتر است همراه با میوه‌ها و مواد نشاسته‌ای میل نمایید.
* از جانشین‌های شکر استفاده کنید.
* از مصرف نوشیدنی‌های گازدار پرهیز کنید.
* غذای خود را در حالت نشسته میل کنید.
* غذا‌ها و نوشیدنی‌های شما باید دمای متعادلی داشته باشند. دما‌های خیلی سرد و خیلی گرم می‌تواند به شدت علائم و نشانه‌های سندروم دامپینگ منجر شود.
برای بهبودی سندرم دامپینگ از چه خوراکی هایی اصلا استفاده نکنیم؟
مصرف نوشیدنی های الکلی را از برنامه ی خود حذف کنید.
لازم است که برای بهبودی مصرف نوشیدنی های الکلی را کنار بگذارید.
از نوشابه و نوشیدنی های انرژی زا و دوغ های گازدار دوری کنید.
مصرف شیرینیجات و ابنبات های مصنوعی و پاستیل ها و انواع شکلات ها را کنار بگذارید.
برای بهبودی این سندرم اصلا همراه با غذایتان نوشیدنی نخورید.
بهتر است نوشیدنی خود را نیم ساعت قبل یا بعد از غذا مصرف کنید.
از خوردن رنگ های مصنوعی و بستنی های غیر طبیعی و آبمیوه های مصنوعی دوری کنید.
از خوردن آدامس های قندی و قهوه های شیرین دوری کنید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید؟
اگر هرگونه عمل جراحی معده انجام داده اید و پس از صرف هر وعده غذایی با علائم و نشانه‌های مربوط به سندروم دامپینگ روبرو می‌شوید باید برای بررسی و معاینات بیشتر به پزشک متخصص مراجعه کنید. در حالت کلی وجود چنین علائم و نشانه‌هایی حتی بدون انجام عمل جراحی نیازمند بررسی‌های پزشکی دقیقی است و باید علت بروز آن مشخص شود.
بهترین پزشک برای معاینه‌ی شما پزشک متخصص گوارش است که اطلاعات دقیق و جامع تری در رابطه با این موضوع دارد.
سخن اخر :
سندرم دامپینگ زودرس اغلب بدون درمان طی چند ماه بهتر می شود.
تغییرات رژیم غذایی و دارو ممکن است کمک کنند.
اگر سندرم دامپینگ بهبود نیافته باشد ، برای رفع مشکل نیاز به بسیاری از جراحی ها است.
شیوه صحیح را برای درمان این بیماری در نظر داشته باشید.
اگر احساس کردید به سندروم دامپینگ دچار شدید با دکتر تماس بگیرید.
البته سندرم دامپینگ قابل درمان است و قرار نیست تا آآخر عمرتان مهمون شما باشد.
