اختصاصی «تابناک با تو» - محدوده فرکانسی که یک موج می‌تواند بدون تضعیف منتشر شود به پهنای‌باند (bandwidth) معروف است. پهنای‌باند و میزان تأخیر پهنای‌باند از جمله واژه‌های متداول در دنیای شبکه‌های کامپیوتری است که به میزان انتقال داده توسط یک اتصال شبکه یا یک رابط، اشاره می‌کند. این واژه از رشته مهندسی برق اقتباس شده‌است. در این شاخه از علوم، پهنای‌باند نشان دهنده مجموع فاصله یا محدوده بین بالاترین و پائین‌ترین سیگنال بر روی کانال‌های مخابراتی باند است؛ که به منظور سنجش اندازه پهنای‌باند سیگنال از واحد هرتز استفاده میشود.
پهنای‌باند تنها عامل تعیین‌کننده سرعت یک شبکه از زاویه کاربران نبوده و یکی دیگر از عناصر تأثیرگذار، «میزان تأخیر» در یک شبکه‌است که می‌تواند برنامه‌های متعددی را که بر شبکه اجراء می‌گردند، تحت تأثیر قرار دهد.
پهنای‌باند، ترجمه لغت به لغت اصطلاح بَندوِیت است. در بعضی جا‌ها این اصطلاح را «عرض‌باند» هم ترجمه کرده‌اند. اگر بخواهیم درک خوبی از معنای این اصطلاح داشته باشیم بد نیست به این مثال توجه کنید. اتوبانی را در نظر بگیرید، معمولاً هر اتوبان یا بزرگراه دارای چند خط (Line) یا باند (Band) است که ظرفیت این بزرگراه را معین می‌کند. مثلاً اگر بزرگراهی دارای ۲ خط باشد طبیعتاً به‌طور همزمان و از یک نقطه از بزرگراه فقط ۲ عدد ماشین امکان عبور دارند و اگر بزرگراهی دارای ۴ خط یا باند باشد به‌طور همزمان ۴ ماشین امکان عبور از کنار هم را دارند. خوب حالا کافی است در این مثال به جای ماشین، بیت (Bit) و به جای بزرگراه یا اتوبان، سیم یا فیبر نوری که در واقع محیط انتقال اطلاعات هستند، بگذارید.
مثال دیگری که می‌تواند به درک بهتر شما از این موضوع کمک کند، لوله‌های انتقال آب است. هر چقدر قطر لوله آب بزرگتر باشد، امکان انتقال آب بیشتری از یک نقطه به نقطه دیگر وجود دارد. درست مثل پهنای‌باند، هر چه پهنای‌باند بیشتری وجود داشته باشد، امکان انتقال اطلاعات بیشتری را از یک نقطه به نقطه دیگر داریم. در واقع پهنای‌باند یا عرض باند به شما می‌گوید به‌طور همزمان چند بیت می‌تواند از کنار هم رد شوند یا در طول محیط ارتباطی شما با شبکه جابه‌جا شوند. اگر خودتان هم فکر کنید شاید بتوانید مثال‌های بیشتر و بهتری برای درک بهتر موضوع متصور شوید. تنها نکته‌ای که ذکر آن لازم به نظر می‌رسد تفاوت اصلی در مثال‌های ذکر شده با پهنای‌باند است. در مثال‌های بالا هر چه تعداد خطوط یا پهنای اتوبان بیشتر باشد، تعداد ماشین بیشتری می‌توانند به‌طور همزمان از کنار هم عبور کنند. همچنین هر چقدر قطر لوله‌های انتقال آب بیشتر باشد، حجم بیشتری از آب می‌تواند در هر لحظه منتقل شود. اما در وسایل مخابراتی و ارتباطی، صحبت از عرض یا پهنای فیزیکی نیست. به عبارت دیگر برای انتقال اطلاعات بیشتر در یک واحد زمان (مثلاً یک ثانیه) نیازی به پهن‌تر کردن یا عریض‌تر کردن محیط انتقال داده (مثلاً سیم یا فیبرنوری) نیست. در واقع در محیط‌های مخابراتی این مودم‌ها هستند که وظیفه رد و بدل کردن اطلاعات را به عهده دارند. به عبارت دیگر، هر چه توانایی مودم شما بیشتر باشد، می‌تواند حجم بیشتری از اطلاعات را بر روی محیط انتقال جابه‌جا کند.
پهنای‌باند دریافتی کاربر می‌تواند با توجه به امکانات شبکه متغیر باشد.
در وسایل مخابراتی، هم توانایی مودم‌ها و هم توانایی محیط‌های انتقال داده‌ها (کابل‌های مخابراتی) در سرعت انتقال داده‌ها تأثیرگذار هستند. به عبارت دیگر اگر گاهی با یک مودم مشخص مثلاً یک مودم ۵۶k، یکبار با سرعت ۵۲k به اینترنت وصل می‌شویم و بار دیگر با سرعت ۴۹k، این مسئله برمی گردد به توانایی محیط انتقال داده‌ها.
آخرین نکته ضروری در این زمینه، واحد انتقال اطلاعات و ضرایب آن است. واحد انتقال اطلاعات بیت بر ثانیه است. در محیط تئوریک، هر میزان پهنای‌باند را می‌توان متصور شد. از یک بیت در ثانیه (bps ۱) تا میلیون‌ها بیت بر ثانیه (Mbps) یا بیشتر. اما در محیط عملی معمولاً با محدودیت‌هایی روبرو هستیم. مثلاً نمی‌توان از یک شرکت ارائه دهنده خدمات پهنای‌باند (نظیر شرکت مخابرات ایران) درخواست پهنای‌باندی به میزان ۹۱۳ Kbps کرد. کوچک‌ترین واحد رایج پهنای‌باند ۶۴K است و معمولاً شرکت‌های مخابراتی جدولی را ارائه می‌دهند که نشان دهنده پهنای‌باند‌هایی است که امکان ارائه آن را دارند.
پهنای باند چیست؟
به زبان ساده، پهنای باند بیشترین مقدار داده باینری (از نوع ۰ و۱) است که طی زمان مشخص، در شبکه از یک نقطه به نقطه دیگر انتقال پیدا می‌کند.
به عبارت دیگر، پهنای باند یا Bandwidth به ظرفیت انتقال داده روی شبکه اشاره دارد و عامل مهمی در تعیین کیفیت و سرعت یک شبکه است.
مثال زیر را که بخوانید، به‌خوبی متوجه مفهم پهنای باند می‌شوید.
یک لوله آب را در نظر بگیرید که مقدار مشخصی آب از آن خارج میشود. جریان فعلی آب پهنای باند حال حاضر را نشان می‌دهد. هرچقدر شیر آب را بیشتر باز کنیم جریان بیشتری از لوله عبور خواهد کرد و در مقابل هرچقدر شیر آب را بیشتر ببندیم، مقدار کمتری آب در هر لحظه خارج خواهد شد.
حداکثر میزان خروجی آب از لوله نشان دهنده نرخ پهنای باند است. تصویر زیر به‌خوبی این مثال را نشان می‌دهد.
پهنای باند چه کار می‌کند؟
برای درک چگونگی کارکرد پهنای باند، یک مثال دیگر می‌آوریم.
یک بزرگراه را در نظر بگیرید که اتومبیل‌ها در حال عبور از آن هستند. هر کدام از این اتومبیل‌ها، حامل مقداری بار است. حالا هرچقدر که تعداد لاین‌های این بزرگراه بیشتر باشد، در لحظه تعداد بیشتری اتومبیل می‌تواند عبور کند و خب بار بیشتری هم جابجا میشود.
حالا فرض کنید که هر لاین بزرگراه معادل یک مگابیت بر ثانیه (۱ Mbps) است (یعنی در هر ثانیه ۱ مگابیت داده می‌تواند رد شود). شما هم با ماشین‌تان در حال بارگیری بسته‌ای هستید که اندازه آن ۵ مگابیت است. اگر بزرگراه شما تنها یک لاین برای عبور داشته باشد، ۵ بار طول می‌کشد تا بسته‌ای که گفتیم را بارگیری و منتقل کنید. این کار ۵ ثانیه زمان از شما می‌گیرد.
در حالت دیگری، اگر تعداد لاین‌های بزرگراه شما ۵ تا باشد، ۵ تا اتومبیل که هرکدام حاوی ۱ مگابیت اطلاعات است، می‌تواند در لحظه عبور کند. به این ترتیب، بسته ۵ مگابیتی شما، تنها در ۱ ثانیه منتقل میشود.
همانطور که در تصویر بالا پیداست، وقتی پهنای باند بیشتری دارید، طی یک زمان مشخص، مقدار بیشتری داده بین مبدا و مقصد منتقل خواهد شد.
معمولاً خیلی‌ها مفهوم پهنای باند را با سرعت یکسان می‌دانند؛ در صورتی که اینطور نیست!
پهنای باند چطور اندازه‌گیری میشود؟
پهنای باند را معمولاً با واحد بیت بر ثانیه (bit per second) اندازه می‌گیرند. بیت بر ثانیه نشان می‌دهد که در یک ثانیه چند بیت اطلاعات دیجیتالی (از نوع صفر و یک) منتقل میشود. در ابعاد بزرگتر، از واحد مگابیت بر ثانیه (Mbps) و (Kbps) هم استفاده میشود. دقت کنید که از کیلوبیت بر ثانیه، معادل ۱۰۲۴ بیت بر ثانیه است.
توجه: برای اندازه‌گیری سرعت اینترنت (یا همان سرعت دانلود و آپلود)، از واحد بایت بر ثانیه (B/s) استفاده میشود. هر بایت معادل ۸ بیت است.
پهنای باند و سرعت چه فرقی با هم دارند؟
اگر یادتان باشد، گفتیم که پهنای باند یعنی بیشترین مقدار داده‌ای که طی زمان مشخص، در شبکه از یک نقطه به نقطه دیگر انتقال پیدا می‌کند. یعنی اگر ما بتوانیم در ۱ ثانیه ۵ تا داده انتقال بدهیم، پهنای باندمان ۵ است و اگر بتوانیم ۲ داده را در ۱ ثانیه انتقال دهیم، پهنای باندمان ۲ است.
اینجا باید دقت کنید که سرعت انتقال یک داده، ربطی به کم یا زیاد بودن پهنای باند ندارد. یعنی اگر ما همچنان ۵ داده را بتوانیم انتقال دهیم، ولی به جای ۱ ثانیه، ۲ ثانیه زمان صرف انتقال هر داده شود، سرعتمان کند میشود! برای اینکه بهتر متوجه شوید، یک بار دیگر به مثال شیر آب برگردیم. عکس زیر را ببینید.
تفاوت سرعت اینترنت و پهنای باند اینترنت
با نگاهی به عکس بالا متوجه تفاوت سرعت و پهنای باند می‌شوید. دقت کنید که حتی اگر سرعت اینترنت بالا باشد، ولی پهنای باند کم باشد، ترافیک در مسیر ایجاد شده و آب کمتری از لوله خارج میشود. برای اینکه نرخ انتقال داده در شبکه بالا برود، هم باید سرعت اینترنت بالا باشد و هم پهنای باند.
تفاوت پهنای باند و ترافیک چیست؟
یکی دیگر از اصطلاحاتی که خیلی وقت‌ها اشتباهی به‌جای پهنای باند استفاده میشود، ترافیک است. ترافیک یعنی چه؟
پهنای باند حداکثر ظرفیت داده‌ای بود که می‌توانست عبور کند؛ حالا اگر شما از شرکتی اینترنت تهیه کنید، از این حداکثر ظرفیت، مجاز هستید که فقط مقدار معینی را استفاده کنید. به این مقدار مجاز ترافیک گفته میشود. برگردیم به همان مثال ماشین و بزرگراه.
اگر ۵ تا باند برای حرکت ماشین داشته باشیم و فقط ۳ ماشین در ثانیه اجازه عبور داشته باشند، پهنای باند و ترافیک شما چقدر است؟
آفرین. پهنای باند همان ۵ ماشین در ثانیه و ترافیک ۲ است.
اگر هنوز سوالی در این رابطه دارید، در بخش نظرات مطرح کنید. در بخش بعدی مقاله، درباره نحوه اندازه پهنای باند صحبت خواهیم کرد.
پهنای باند چطور اندازه‌گیری میشود؟
پهنای باند را معمولاً با واحد بیت بر ثانیه (bit per second) اندازه می‌گیرند. بیت بر ثانیه نشان می‌دهد که در یک ثانیه چند بیت اطلاعات دیجیتالی (از نوع صفر و یک) منتقل میشود. در ابعاد بزرگتر، از واحد مگابیت بر ثانیه (Mbps) و (Kbps) هم استفاده میشود. دقت کنید که از کیلوبیت بر ثانیه، معادل ۱۰۲۴ بیت بر ثانیه است.
توجه: برای اندازه‌گیری سرعت اینترنت (یا همان سرعت دانلود و آپلود)، از واحد بایت بر ثانیه (B/s) استفاده میشود. هر بایت معادل ۸ بیت است.
حالا به نظرتان اگر سرعت اینترنت ۱۰۰ بایت بر ثانیه (B/s) باشد، پهنای باند چقدر است؟
جواب: ۸۰۰ بیت بر ثانیه (b/s).
از پهنای باند در چه مواردی استفاده میشود؟
تا زمانی‌که قصد انجام فعالیت‌های سنگین در حوزه وب مانند بازی‌های آنلاین یا استفاده از سختافزارهایی که به اینترنت نیاز دارند، را نداشته باشید، به اهمیت پهنای باند پی نمی‌برید. در حقیقت دانستن اینکه پهنای باند چیست و چطور بر شبکه مورد استفاده شما تاثیر می‌گذارد این امکان را به شما می‌دهد که هر وقت احساس نیاز کردید تنظیمات پهنای باند خود را برای افزایش سرعت ارتباط ارتقا دهید.
ممکن است به خاطر افت ناگهانی سرعت اینترنت نسبت به روز‌های دیگر درباره پهنای باند کنجکاو شده باشید و به تهیه پهنای باندی با سرعت بیشتر فکر کرده اید. یا شاید قصد خرید یک کنسول بازی برای بازی‌های آنلاین و یا تماشای فیلم به صورت آنلاین با تلویزیون را دارید و به این فکر می‌کنید که آیا اینترنت شما پاسخگوی نیازتان خواهد بود یا تاثیری منفی بر دیگر کاربران شبکه شما نخواهد گذاشت. برای اکثر افراد این دو مورد اصلی‌ترین دلیل نگرانی درباره پهنای باند سرویس اینترنت مورد مصرفشان است.
پس از کسب اطلاعاتی درباره پهنای باند بهتر است به انواع آن نیز بپردازیم:
۱) پهنای باند اشتراکی
ما از پهنای باند اشتراکی در طول روز استفاده می‌کنیم. در منزل، محل کار، کافه و…. بطور کل از این سرویس در منازل، دفتر کوچک و مکان‌هایی که نیاز آنچنان قوی به اینترنت نداشته باشند، استفاده میشود. این سرویس با قابلیت اتصال چند کاربر همزمان امکان استفاده اینترنت بطور اشتراکی را فراهم می‌کند. لازم به ذکر است که افت و نوسانات سرعت در این مدل پهنای باند زیاد است و برای تجارت‌های بزرگ پیشنهاد نمی‌شود. علاوه بر آن ترافیک مصرفی شما محدود است. به این معنی که حجم دانلود‌های شما در آخر ماه محاسبه میشود و شما موظف به پرداخت آن هستید.
۲) پهنای باند اختصاصی
همناطور که از نامش پیداست این سرویس بطور اختصاصی و مختص به یک سازمان یا مجموعه انجام می‌گیرد. شرکت‌هایی با تجارت‌های بزرگ که نیاز مبرم به اینترنت دارند از پهنای باند اختصاصی استفاده می‌کنند. با استفاده از این سرویس دیگر با نوسان سرعت همراه نیستید. این مدل از پهنای باند صرفا برای بیزینس و شرکت‌های بزرگ مورد استفاده قرار می‌گیرد و برای مصارف خانگی یا محل کاری با فضای کوچک پیشنهاد نمی‌شود.
از پهنای باند در چه مواردی استفاده میشود؟
تا زمانی‌که قصد انجام فعالیت‌های سنگین در حوزه وب مانند بازی‌های آنلاین یا استفاده از سختافزارهایی که به اینترنت نیاز دارند، را نداشته باشید، به اهمیت پهنای باند پی نمی‌برید. در حقیقت دانستن اینکه پهنای باند چیست و چطور بر شبکه مورد استفاده شما تاثیر می‌گذارد این امکان را به شما می‌دهد که هر وقت احساس نیاز کردید تنظیمات پهنای باند خود را برای افزایش سرعت ارتباط ارتقا دهید.
ممکن است به خاطر افت ناگهانی سرعت اینترنت نسبت به روز‌های دیگر درباره پهنای باند کنجکاو شده باشید و به تهیه پهنای باندی با سرعت بیشتر فکر کرده اید. یا شاید قصد خرید یک کنسول بازی برای بازی‌های آنلاین و یا تماشای فیلم به صورت آنلاین با تلویزیون را دارید و به این فکر می‌کنید که آیا اینترنت شما پاسخگوی نیازتان خواهد بود یا تاثیری منفی بر دیگر کاربران شبکه شما نخواهد گذاشت. برای اکثر افراد این دو مورد اصلی‌ترین دلیل نگرانی درباره پهنای باند سرویس اینترنت مورد مصرفشان است.
چه نوع پهنای باندی برای من مناسب است؟
برای خرید پهنای باند اختصاصی، هزینه بیشتری باید بپردازید؛ پس بهتر است قبل از هر حرکتی، با مواردی که در ادامه آورده‌ایم، آشنا شوید و به آن‌ها فکر کنید.
تعداد کاربران شبکه
هر چقدر تعداد کاربران شبکه بیشتر باشد، ترافیک ایجاد شده در باند‌های شبکه هم بیشتر میشود. حتماً خودتان تا الان این تجربه را داشته‌اید که وقتی یک نفر در خانه در حال دانلود فیلم است، سرعت اینترنت برای شما هم کاهش پیدا می‌کند.
با این حساب، اگر سازمانی با تعداد کاربران زیاد باشید، برای اینکه در حین آپلود و دانلود فایل سرعت شبکه اینترنت افت نکند، به پهنای باند اختصاصی نیاز پیدا می‌کنید.
نوع استفاده کاربران
اگر فعالیت کاربران تنها به ارسال و دریافت ایمیل محدود میشود، طبیعتاً نیاز به پهنای باندی زیادی نخواهید داشت. اما در صورتی که فعالیتی مثل آپلود و دانلود فایل‌های پرحجم دارید، پهنای باند بیشتری لازم‌تان میشود.
میزان بودجه
خب، آخرین موردی که باید حواستان به آن باشد، هزینه است! شما باید به صورت ماهانه یا سالانه، مبلغی را برای پهنای باندتان پرداخت کنید. پس در بودجه‌بندی‌هایتان به آن دقت کنید و متناسب با بودجه خود پهنای باند مناسب را انتخاب کنید.
پایان
در این مقاله سعی کردیم تا آشنایی کلی خوبی با مفهوم پهنای باند ایجاد کنیم. اگر هنوز سوالی دارید، حتماً بپرسید. درصورتی‌که اصطلاحات و مفاهیم دیگری هم ذهنتان را درگیر کرده، در بخش نظرات را بگویید، تا در مقالات بعدی ایران‌سرور به آن‌ها بپردازیم.
