اسکو – بانوان بخش ایلخچی اسکو در آذربایجان شرقی همه ساله همزمان با فصل باران و در آئین باران خواهی با طبخ آش نذری، وفور نزولات آسمانی را از درگاه الهی طلب می‌کنند.
اکنون دیگر بر کسی پوشیده نیست که دومین ریسک بزرگ تهدیدکننده اقتصاد دنیا در آینده، کم‌آبی و آلودگی منابع آبی در دنیاست که باعث آلوده شدن مواد غذایی و افزایش بحران‌های غذایی در جهان می‌شود و در این میان سازمان توسعه و همکاری‌های اقتصادی در گزارشی یکی از اصلی‌ترین دلایل کم‌آبی در دنیا را هدر رفت آب در بخش خانگی و کشاورزی اعلام کرده که بر این اساس هزینه سالانه جایگزینی و بازسازی زیرساخت‌های صنعت آب در کشورهای در حال توسعه و بازارهای در حال گذار دنیا بیش از ۱.۳ هزار میلیارد دلار است.
طبق تاکیدات و هشدارهای این سازمان در صورتی که سالانه ۷۷۲ میلیارد دلار در توسعه بخش فاضلات و زیرساخت‌های تامین آب سالم در دنیا سرمایه‌گذاری نشود، همین منابع آبی موجود هم غیر قابل استفاده خواهد بود و این در حالی است که هم اکنون ۷۸۲ میلیون نفر در سراسر دنیا به آب پاک و ۲.۵ میلیارد نفر هم به سیستم فاضلات دسترسی ندارند و صندوق جهانی طبیعت نیز در گزارش اخیر خود کم‌آبی را بحرانی جدی برای نسل فعلی و نسل آینده بشر دانسته و بر اهمیت حل کردن این بحران تاکید دارد چرا که روی کیفیت منابع غذایی و تامین غذا در دنیا هم اثر دارد و به سلامت مردم آسیب‌های جدی و جبران ناپذیر وارد می‌کند.
در چنین شرایطی عواملی چون کاهش نزولات آسمانی در چند سال اخیر، استمرار خشکسالی‌ها و برداشت بیش از حد از سفره‌های آب زیرزمینی کشورمان را نیز با چالش‌های جدی در حوزه منابع آبی مواجه ساخته و زنگ خطر جدی کمبود آب را به صدا درآورده است.
بحران کمبود آب در جهان
۷۰ درصد کره زمین را آب پوشانده اما این آب با نوع مایعی که انسان نیاز دارد، متفاوت است بطوریکه تنها سه درصداز آب کره زمین برای نوشیدن، استحمام، مصارف کشاورزی و صنعتی مناسب است یعنی همان چیزی که به آب شیرین معروف است و از این میزان نیز، دوسوم آن در یخچال¬های قطب شمال و جنوب خاک می¬خورد و بنابراین فقط یک درصد آب کره زمین برای ما براحتی قابل استفاده است و باقی آن را باید با صرف هزینه¬های بیشتر، آن هم در برخی مصارف خاص بکار ببریم.
آب شرب خشکسالی کم آبی بحران آب
طبق آمار سازمان ملل میزان مصرف جهانی از این یک ¬درصد آب در طول ۵۰ سال اخیر، سه برابر شده و هم اکنون حدود یک میلیارد نفر دسترسی به آب شرب سالم ندارند و بیش از ۲.۵ میلیارد نفرِ دیگر نیز دست¬ کم یک ماه در سال با کمبود آن مواجه هستند و در کل حدود ۲.۵ میلیارد نفر به خاطر استفاده از آب غیر بهداشتی در معرض بیماری¬هایی چون وبا قرار دارند و از این مقدار، دو میلیون نفر هر ساله به همین دلیل جان خود را از دست می¬دهند.
یک کارشناس هواشناسی در این زمینه به خبرنگار مهر گفت: کاهش بارندگی و از سویی افزایش دمای هوا، تنش آبی و تداوم خشکسالی را که بی صداترین بلایای طبیعی شناخته می‌شود، در پی خواهد داشت و بار دیگر مسئولان را به فکر جیره بندی آب در سطح کشور به ویژه پایتخت خواهد انداخت.
علی مظاهری خاطر نشان شد: خطر و خسارت‌های ناشی از خشكسالی به مراتب بیشتر از سایر بلایای طبیعی چون سیل، طوفان، آتش فشان و حتی زلزله است اما به دلیل اینکه مشاهده تاثیر تخریبی خشكسالی نیاز به زمان نسبتا طولانی دارد، مطالعه و تحقیق و نحوه برخورد با آن كمتر مورد توجه قرار گرفته است.
این کارشناس هواشناسی در پایان اظهار داشت: البته ناگفته نماند که پیشرفت بحرانی چون کم آبی در کشور ما را با بحرانی عظیم تر همچون هجوم ریزگردها مواجه خواهد کرد که تاکنون راه حل مناسبی برای آن یافت نشده است
با این تفاسیر به راحتی می‌توان درک کرد که باران نزول رحمت است بر کرانه هستی، آغاز زندگی است و پایان هر آنچه نیستی نام گرفته است.
طبخ آش نذری و طلب باران در ایلخچی
در زمان‌های قدیم که نزولات آسمانی کاهش می‌یافت، برخی از همسایه‌ها و اهل محل در شهر ایلخچی که یکی از شهرهای آذربایجان شرقی در بخش ایلخچی شهرستان اسکو و در ۲۵ کیلومتری جنوب غرب کلانشهر تبریز قرار گرفته است، با آداب و رسوم خاصی از خدا طلب باران می‌کردند و این آداب و رسوم پخت آش رشته نذری باران بوده و از آن با عنوان آئین باران خواهی یاد می‌شود که در اعتقاد مردمان این دیار در خصوص دلایل قطع بارندگی‌ها به خاطر مواردی چون گسترش گناهان، ناسپاسی نعمت‌ها، نپرداختن حق مردم، كم فروشی، ظلم، نیرنگ، ترك امر به معروف و نهی از منكر، نپرداختن زكات، حكومت و قضاوت بر خلاف حكم خدا، آئینی برای رفع این موانع بارش دیده می‌شود.
بانوان آشپز شهر ایلخچی سال‌های سال است که این سنت حسنه را برگزار می‌کنند و در آن اهالی محلات با همکاری و همیاری یکدیگر نسبت به پخت و پخش آش نذری برای برآورده شدن حاجات و افزایش بارش‌ها اقدام می‌کنند چرا که شهر ایلخچی یک منطقه کاملا کشاورزی بوده و عمده امرار معاش اهالی این شهر از طریق زراعت و کشاورزی است و همه ساله با شروع فصل بارش‌ها اقدام به پخت آش کوچه یا آش محله می‌کنند و با دعا و نیایش به درگاه خداوند، طلب باران و رفع خشکسالی می‌کنند و این آئین با شروع فصل بهار به طور گسترده در محلات شهر ایلخچی برگزار می‌شود.
در همین خصوص یکی از بانوان ایلخچی که در این مراسم حضور داشت، از نگاه مردم به این آئین برای خبرنگار مهر صحبت و تصریح کرد: مردم با خلوص نیت در مراسم طبخ آش نذری باران خواهی حضور می‌یابند چرا که باور دارند حضور در این مراسم و طلب رحمت از درگاه الهی، موجب فزونی بارش‌ها و دور شدن بلایایی مانند خشکسالی و کم آبی می‌شود.
خدیجه بانو در ادامه افزود: مردم ایلخچی در یکی از ایام بهار و در آغاز فصل بارش‌ها بصورت خودجوش اقدام به آماده کردن مقدمات پخت آش نذری باران خواهی را فراهم می‌کنند و در کوچه‌ها و معابر بصورت دسته جمعی از ساعات ابتدایی صبح اقدام به پخت آش می‌کنند و همزمان با اذان ظهر که طبخ آش نیز به پایان رسیده، اقدام به توزیع آن میان افراد محله و نیازمندان می‌کنند تا به این واسطه نظر رحمت الهی نیز در قطره‌های باران بر روی این مردم جاری شود.
بانوی دیگری که سالخورده است و به گفته خود سال‌ها در این مراسم حضور داشته، گفت: پخت این آش با نواها و اشعار محلی همراه است که بانوان حاضر در پخت آش نذری آنها را با خود زمزمه می‌کنند و محتوای همه آنها طلب لطف و رحمت الهی و بخشش گناهان برای فزونی رزق و روزی است.
فاطمه گودرزیان که همسایگان و اطرافیان او را با لفظ « بی بی ننه» مورد خطاب قرار می‌دهند، همچنین تصریح کرد: مادران و مادر بزرگ‌ها که سال‌های سال در این مراسم حاضر شده اند و آثار و نتایج آن را در زندگی خود و مردم منطقه حداقل به لحاظ قرابت و افزایش روابط و صمیمیت میان خانواده‌ها تجربه کرده اند، سعی می‌کنند با دادن مشارکت به فرزندان خود، آنها را نیز با این آئین مانوس و این فرهنگ زیبا و اجتماعی حسنه را به نسل‌های آینده نیز منتقل کنند.
نجفی یک کارشناس اجتماعی نیز در گفتگو با خبرنگار مهر یکی از ویژگی‌های این مراسم سنتی را مشارکت گسترده مردم در تهیه و پخت این آش بیان کرد و گفت: این اقدام به نوعی مشارکت اجتماعی محسوب می‌شود و با توجه به باورهای عمیق دینی مردم منطقه مبنی بر برآورده شدن نیازها از سوی درگاه الهی به این سنت حسنه روی می‌آورند.
نجمی‌شهردار ایلخچی هم با اشاره به ترویج این سنت حسنه در منطقه اظهار داشت: شهرداری ایلخچی هم با اطلاع رسانی این موضوع و در اختیار گذاشتن محل‌هایی برای تسهیل این کار حسنه، با مردم همکاری کرده و در این سنت خیر شریک می‌شود.
باران خواهی، آئینی کهن اما زنده در میان مردم منطقه ایلخچی
پخت این آش در چندین روز و در طول فصل بهار و همراه با دعا و نیایش به درگاه الهی صورت می‌گیرد و تقریبا در همه محلات شهر ایلخچی به بصورت باشکوهی برگزار می‌شود و معمولا از اوایل صبح آغاز شده و پس از مشارکت همگانی مردم و مقارن با لحظات ملکوتی اذان ظهر، برای پخش در بین مردم آماده می‌شود.
آئين بومی‌و سنتی باران خواهی از جمله رسومی‌است كه ريشه در فرهنگ و اعتقادات دينی مردم دارد و در جای جای ايران زمين در اشكال مختلف برگزار می‌شود كه البته در بسياری از مناطق كشور به صفحات تاريخ سپرده شده و در برخی نقاط آذربایجان شرقی مانند یخش ایلخچی شهرستان اسکو شكل و شمايل خاصی دارد و خوشبختانه در عصری كه سنن و رسوم به فراموشی سپرده شده، احيای اين رسم از سنن و رسوم كهن در ایلخچی مايه خوشحالی است.
اين رسم نيك معمولا در هنگامی‌که بارش رحمت الهی کمتر صورت می‌گیرد و یا زمانی كه مزارع، مراتع، باغ‌ها، كوه‌ها، دشت‌ها و چشمه‌ها كه نياز شديدی به نزولات آسمانی و باران دارند، با مشاركت زنان و دختران و كودكان كم سن و سال انجام مي شود و استعانت از ايزد خالق و دعا، طلب صادقانه و خالصانه و خيرخواهانه از يگانه آفريدگار هستی بخش مبنی بر نزول باران همراه با پخش انواع نذری‌ها و اطعام اهالی و رهگذران اجرا می‌شود.
پختن آش نذری امسال به شكلی گسترده در محلات و معابر ایلخچی قابل مشاهده بود و پخش آن با مشاركت تعداد زيادی از بانوان به ويژه زنان كهنسال و طلب باران توسط كودكان كم سن و سال در قالب اشعار و جملاتی ريتميك انجام شد
منبع: مهر
