پرده خوانی نوعی آیین نمایشی ایرانی است که موضوع آن بر پرده ها نقاشی می شود. اجرای موضوع پرده به اندیشه و ذوق نقال و تماشاچی متاثر از وقایع اجتماعی و باورهای مردم بازمی گردد. این پرده ها راه می روند و در هرجا که پرده خوانان اراده کنند، آرام می گیرند. پرده و پرده خوان و تماشاچی در این جا همه لازم و ملزوم یکدیگرند.
فضاها در پرده به گونه ای تقسیم بندی شده اند که مکان خیر و شر، بهشت و جهنم و اولیا و اشقیا در آن مشخص است. اولیا، بهشت و نیکی و حیوانات نیک سرشت (کبوتر) در بالا و سمت راست پرده قرار دارند، و سمت چپ و پایین پرده محل پرورش اندیشه های زشت، جهنم و اشقیا و حیوانات سبع و زشت (مار غاشیه)است. قهرمانان این پرده ها ائمه و یاران آن ها همچون حضرت عباس (در صف اولیا) هستند و در تضاد با آن ها دشمنان که غاصبان حکومت اند (در صف اشقیا)قرار دارند.
دسته اول مظهر نیکی ها و زیبایی ها در بهشت برین، و صف مقابل نماینده پلشتی ها در جهنم.
تصاویر پرده فاقد دورنمایی (پرسپکتیو) است. «اندازه واقعی آدم ها، صورت ها و موجودات پرده را مفاهیم و کاربردها مشخص می کند نه نگاه واقع گرا». رنگ ها در پرده مفاهیم خاصی را بازگو می کنند؛ مثلا رنگ سبز از آن اولیا و رنگ سرخ از آن اشقیاست. شمایل های پرده معمولا دارای 72 مجلس و 366 صورت است. اما هر پرده برحسب ضرورت، صورت و مجلس خود را دارد که گاه از این تعداد کم تر می شود. شمایل ها جان دارند و از زمان ها و مکان های دور دست و ناشناخته به حرکت در آمده، زیر تاثیر کلام مرشد در ذهن تماشاچیانی که خود در صف این تصاویرند جان می گیرند.
مرشدان پرده خوان معمولا لباس درویشی بر تن می کنند، نوعی سربند بر سر (تاج و عمامه و...) تبر زین بر دوش و عصایی در دست دارند. آن ها هنگام اجرای پرده خوانی از اذکار، وقایع اصلی و فرعی، دعا و مناجات، مثنوی، غزل، قصیده، و گریز... برای بیان مطالب خود کمک می گیرند. حرکات برخی از آنان تند، متنوع و پر جنب و جوش است و برخی حرکاتی کند، آرام و یک نواخت دارند. در پرده اندیشه ای همسان میان مرشد و مخاطب جریان می یابد. پرده خوان در جلوی پرده حرکت می کند و با اشاره دست (برای اولیا) و عصا (برای اشقیا) داستان مربوط به شمایل را بازگو می کند.
پرده خوان داستان را با لحن محاوره ای که در آن نوعی نظم به گوش می رسد، یا محاوره ای و آواز با هم اجرا می کند. هر جا که لازم باشد آواز خود را با یکی از دستگاه های موسیقی ایرانی وفق می دهد و در جای دیگر از آن خارج می شود. مرشد پرده خوان هنگام خواندن، بیشتر از دهان و دماغ که شیوه ای خاص برای خواندن آواز عامیانه است، بهره می جوید و تقطیع اشعار علاوه بر سنت های نهاده شده گاه با سلیقه خواننده و بر حسب اوزان شعری صورت می پذیرد.
برگرفته از کتاب مرشدان پرده خوان ایران
