ادامه قواعد مربوط به اتصال و انفصال

 و اما قواعد مربوط به اتصال و انفصال که در شیوه املا باید آنها را رعایت کرد به شرح زیر است؛  

*  وندها

پیشوندها و پسوندها همواره به اسم می چسبند؛ چنانکه گفتیم ترکیب آنها با هم یک کلمه مشتق و مستقل ایجاد می کند؛ مانند بخرد، بیهوده، دانشکده، منزلگاه، گلستان، آتشدان، گلزار، دانشمند، بیمناک.

*ترکیبهای وصفی و اضافی

ترکیبهای وصفی و اضافی در زبان فارسی به شکل مضاف و مضافٌالیه و موصوف و صفت هستند که با یک کسره (e) به هم متصل میشوند. مانند پیوندِ دل، دلِ حزین، نوبهارِ جوانی، دیدارِ نخست.

نکته 1- اگر مضاف و موصوف مختوم به مصوت بلند â و ū و های بیان حرکت باشند علاوه بر کسره به آن «یای میانجی» اضافه می شود. مانند دانای روزگار، خوی نیکو، دانشجوی خوب، چهرهی خندان، خانه ی بزرگ.

در رسم الخط قدیم، به جای یای میانجی در کلمات مختوم به های بیان حرکت همزه (ء) قرار میگرفت. امروز گروهی از دستورنویسان معتقدند از آنجا که همزه از حروف عربی است به هیج وجه نباید آن را به کار برد اما باید گفت این نشانه در این دست کلمات، همزه عربی نیست چراکه نمی توان گفت همه کاتبان قدیم به این امر وقوف نداشتهاند که همزه عربی در وسط و پایان کلمه فارسی به کار نمی رود.

این نشانه از قرن پنجم هجری به بعد به شکل «ء» بالای های بیان حرکت نوشته می شده که در حقیقت یای کوچک و میانجی بوده است. پس چه این نشانه «ی» بزرگ باشد، چه همزه (ء = یای کوچک) در هر صورت به عنوان میانجی باید به های بیان حرکت اضافه شود تا ترکیب وصفی یا اضافی به درستی خوانده شود.

نکته 2- اگر یای میانجی یا کسره اضافه بین ترکیب های اضافی و وصفی باشد به هیچ عنوان به هم نمی چسبد. پس؛
                          
ننویسیم                       بنویسیم

شوایعالی                     شورای عالی
سالجاری                      سال جاری           
جنابعالی                     جناب عالی
حاصلضرب                     حاصل ضرب
وزارتخارجه                   وزارت خارجه

ادامه دارد...
مریم اسدیان، دانشجوی دکترای زبان و ادبیات فارسی