«تابناک باتو» ـ در یک حالت تناقض آمیز، میزان بیماری ویروس کرونا، خیزش صعودی و میزان نگرانی مردم روند نزولی به خود گرفته و این وضعیت به معمایی تبدیل شده است.
بر اساس نظرسنجی مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران نگرانی شهروندان تهرانی با میزان زیاد از ابتلا به کرونا از ۵۸ درصد در اردیبهشت به ۴۶ درصد در خرداد تنزل یافته است. با این حال بر اساس اعلام سخنگوی وزرات بهداشت و درمان و آموزش پزشکی اغلب استان‌های کشور از نظر ابتلا به ویروس کرونا، در وضعیت قرمز و بسیاری از آن‌ها در وضعیت هشدار قرار دارند.
با ظهور پدیده کرونا در اوایل اسفند ۹۸ و انتشار کلیپ‌هایی وحشتناک از پیامد‌های آن در رسانه‌های اجتماعی، ترس سراسر وجود شهروندان را فراگرفت. کسب و کار خود را رها کردند و به قرنطینه خانگی اجباری تن دادند. اما از اواخر خرداد ۹۹ با خیزش موج جدید کرونا، شیب افزایشی تند آن و سه رقمی شدن میزان تلفات روزانه در ایران، در یک رفتار متناقض، میزان نگرانی شهروندان تهرانی از ابتلا به کرونا کاهش یافته است؟!
در تبیین علل رفتار تناقض آمیز و تزلزل در تاب آوری شهروندان تهرانی، متغیر‌های زیادی مدخلیت دارند. این یادداشت تنها در صدد بیان تحلیل مسائل روان شناسی اجتماعی این پدیده با استفاده از نظریه "اثر شخص ثالث" دیویسون (۱۹۸۳) است.
بر اساس این نظریه، شهروندان چنین تصور می‌کنند که دیگران (دور) نسبت به خود و افراد و گروه‌های نزدیک به خود (خانواده یا دوستان) بیشتر تحت تأثیر آثار منفی اخبار جعلی هستند. چنین ادراکی، ناشی از مثبت پنداری درباره توانایی‌های خود و در نتیجه احساس آرامش کاذب است.
درک این که فقط دیگران دورتر تحت تأثیر پیامد‌های منفی اخبار جعلی قرار دارند، در دراز مدت خطرناک است. نظریه اثر شخص ثالث دیویسون به خوبی می‌تواند جنبه‌های نگرشی و رفتاری شهروندان تهرانی در قبال ویروس کرونا و سرعت زیاد عادی شدن مناسبات اجتماعی و در نتیجه روند رو به رشد این بیماری را تبیین کند.
اغلب شهروندان تهرانی ترس و وحشت زیادی از موضوع کرونا ندارند. به عبارت دیگر، آنان با این تصور نادرست که دیگران (شخص ثالث) بیشتر در معرض خطر ویروس کرونا قرار دارند، با ساده سازی شرایط پیچیده کنونی، خود را از لیست ریسک کرونا معاف می‌کنند و در عالم خیال، در خطر و ضرر دیگران را جلو می‌اندازند!
چنین ادراکی موجب می‌شود با کلیشه سازی و عادی قلمداد کردن اوضاع و خودخارج سازی از دایره خطر ابتلا به کرونا، عملا در خیز شدید و شیوع بالای این بیماری عالمگیر تسریع شود.
در مبارزه با آثار منفی اخبار جعلی، دوری گزیدن از رفتار‌های احساسی و هیجانی، کاربست تفکر انتقادی، استفاده از مهارت‌های راستی آزمایی، اجتناب از تصور و اغراق درباره توانایی‌ها و مهارت‌های خود، ضروری است. با الگوگیری از این نظریه، در مبارزه با پیامد‌های ناگوار کرونا نیز نباید تصور کرد که تنها دیگران در معرض ابتلا به این بیماری هستند و با اغراق گویی درباره توانایی‌های خویش، بی جهت خود را از دایره خطرات خارج کنیم.
برای درک بهتر تاثیر کرونا و آسیب پذیری خود و دیگران، باید از خوش خیالی بی مبنا دست کشید و به الزامات و پروتکل‌های بهداشتی تن داد. کنترل و خاموشی این ویروس به عزم ملی نیاز دارد و فاصله گذاری اجتماعی، استفاده از ماسک و شستشوی مداوم در زمره اقدامات حداقلی برای تحقق این عزم و ریشه کنی ویروس کروناست.
حجت اله عباسی
