بیماری مننژیت در واقع التهاب پرده غشایی است که اطراف مغز و نخاع را پوشش داده است . عوامل عفونی زیادی میتوانند باعث ایجاد مننژیت شوند که از جمله آنها میتوان به ویروسها و باکتریها اشاره کرد . انواع مننژیت و همچنین تشخیص عامل ایجاد کننده آنها تنها توسط پزشک و با استفاده از تستهای آزمایشگاهی ممکن است .
مننژیت ویروسی
همچنین با عنوان مننژیت ضدعفونی شده نیز نامیده میشود ، شایع ترین نوع مننژیت میباشد و نسبت به مننژیت باکتریایی حدت و شدت کمتری دارد . این نوع بیماری بیشتر در اواخر تابستان و اوایل پاییز مشاهده میشود و علت اصلی ایجاد آن انتروویروس ( Entrovirus ) است که می تواند در معده و روده ایجاد بیماری کند . از سایر عوامل معدود ایجاد کننده مننژیت ویروسی ، آربوویروسها ( arbovirus ) هستند که از طریق پشه منتقل میشوند . مننژیت ویروسی به ندرت کشنده است و معمولا بیمار بهبود پیدا می کند .
مننژیت باکتریایی
معمولا نسبت به مننژیت ویروسی ، بسیار شدیدتر است و معمولا در نوزادان و سالخوردگان مشاهده میشود . پیش از زمانی که آنتی بیوتیکها به صورت گسترده مورد استفاده قرار بگیرند ، این نوع مننژیت تا ۷۰% باعث مرگ در بیماران میشد ولی با فراگیر شدن آنتی بیوتیکها امروزه میزان مرگ و میر در اثر این بیماری به کمتر از ۱۵% رسیده است . مننژیت باکتریایی در زمستان و بهار شیوع بیشتری دارد و سه باکتری عامل اصلی ایجاد آن میباشند که عبارتند از هموفیلوس انفلوانزا ( Heamophilus influenzae ) ، نیسریا مننژیتایدیس ( Niesseria meningitidis ) و استرپتوکوکوس پنومونیه ( Streptococcus pneumoniae ) .
ممنژیت هموفیلوسی که عمدتا توسط Haemophilus influenzae تیپ B ایجاد میشود به عنوان Hib نیز شناخته میشود . پیش از اینکه واکسیناسیون علیه این بیماری فراگیر باشد ، بیشتر رخداد مننژیت در کودکان ۵ سال و کوچکتر ، توسط این نوع بوده است . میزان درصد مرگ و میر در اثر مننژیت ایجاد شده توسط این باکتری در حدود ۵% است و کاهش این میزان مرگ و میر مدیون واکسیناسیون گسترده میباشد .
مننژیت مننژوکوکال ، که باعامل Neisseria meningitidis ایجاد میشود ، بیشتر در کودکان ایجاد بیماری میکند به گونه ای که درصد رخداد آن در کودکان بالای یکسال کاهش میابد . این نوع بیماری بیشتر در زمستان و بهار مشاهده میشود . در بعضی افراد ، باکتری میتواند عفونت شدید خون که مننژوکوکسمی ( meningococcemia ) نامیده میشود را سبب شود و حدود ۱۰% بیماران مبتلا شده را خواهد کشت .
مننژیت پنوموکوکال که توسط باکتری استرپتوکوکوس پنومونیه ایجاد میشود بطور کلی نوزادان ، سالخوردگان و افراد با بیماریهای مزمن خاص را هدف قرار میدهد . معمولا بین ۵ تا ۱۰% بیماران جان خود را از دست خواهند داد و در افراد با ضعف سیستم ایمنی و بیماریهای خاص این عدد تا ۴۰% هم میرسد .
راه های مبتلا شدن به بیماری مننژیت
بیماری مننژیت معمولا واگیردار نیست . هر دونوع ویروسی و باکتریایی بیماری از طریق تماس مستقیم و ترشحات دهان و بینی توانایی انتقال را دارند . افراد سالم که علائمی از بروز بیماری را ندارند میتوانند حامل باکتری یا ویروس باشند و آنرا به دیگران منتقل کنند . استفاده از ظروف غذاخوری مشترک ، سرفه و عطسه کردن بدون گرفتن جلوی دهان یا حتی استفاده از سیگار مشترک میتواند این بیماری را منتشر کند . مننژیت ویروسی میتواند از طریق تماس با مدفوع نیز منتقل شود .
علائم مننژیت چیست ؟
مننژیت علائم خفیف تا ملایمی نظیر سردرد، تب با درجه پایین ، خستگی در حدود ۲ تا ۳ روز را در بیماران نشان میدهد . در سایر بیماران علائم میتواند شدیدتر باشد و با تب ناگهانی آغاز شود ، سپس سردرد و سرفه خشک به آن اضافه میشود . برخی دیگر از نشانه های بیماری شامل کاهش اشتها ، حالت تهوع و استفراغ ، حساسیت به نور ، گیجی و خواب آلودگی می باشند .
در نوزادان و کودکان تازه متولد شده علائمی مانند تب ، سردرد و سرفه خشک ممکن است وجود داشته باشند یا نداشته باشند . در نوزادان علائم دیگری غیر از آنچه ذکر شد دیده نمیشود . در مننژیت مننژوکوکال ممکن است جوشهای قرمز رنگ نیز در سطح پوست مشاهده شود .
مننژیت چطور تشخیص داده میشود ؟
مایع مغزی نخاعی برای تعیین نوع مننژیت اخذ میشود تا عامل اصلی ایجاد کننده علائم شناسایی شوند . این روش تشخیصی از این جهت دارای اهمیت میباشد که آنتی بیوتیک مناسبی برای درمان انتخاب و مورد استفاده قرار گیرد .
چطور مننژیت درمان میشود ؟
درمان افراد مبتلا به نوع ویروسی معمولا شامل کاهش تب و دریافت حجم زیاد مایع است ولی هر سه فرم باکتریایی بیماری ، نیاز به توجه و نظارت پزشک دارند و درمان با تجویز آنتی بیوتیک های مختلف همراه است . انتخاب داروی مناسب احتمال مرگ و میر را تا حد بسیار زیادی کاهش خواهد داد و این میزان را به حدود ۱۰% خواهد رساند . این عدد در نوزادان و سالمندان و بیماران با شرایط خاص بیشتر میباشد .
راه های پیشگیری کردن از مننژیت
برای جلوگیری و پیشگیری از بیماری کافی است از عوامل ویروسی و باکتریایی ایجاد کننده آن دوری کنید . ممکن است فردی که علائم بیماری را نشان ندهد ، خود منتقل کننده بیماری به سایر افراد باشد . مهمترین راه برای پیشگیری از بیماری شستن دستها به شیوه درست است .
افراد با رعایت کردن اصول اولیه بهداشت تا حد زیادی میتوانند از این بیماری پیشگیری کنند . برای مثال ، پوشاندن دهان در حین سرفه و عطسه با دستمال کاغذی ، استفاده از وسایل شخصی مثل حوله ، مسواک ، لیوان آب و ظرف غذا و …
بزرگسالان باید از بوسیدن نوزادان ( بخصوص بوسیدن صورت و پیشانی ) خودداری کنند .
در خصوص مننژیت مننژوکوکال ، سایر افراد موجود در منزل باید از آنتی بیوتیک به منظور پیشگیری استفاده کنند ، آنتی بیوتیک انتخابی در این موارد ریفامپین ( Rifampin ) است که باکتریهای موجود در محوطه بینی را نابود میکند ولی ممکن است در شرایط خاص آنتی بیوتیکهای دیگری توسط پزشک تجویز شوند . ولی حتی باوجود مصرف آنتی بیوتیک برای پیشگیری افراد سالمی که با فرد بیمار رابطه نزدیک دارند ، رعایت نکات بهداشتی ذکر شده ضروری و واجب است و در صورت مشاهده علائم مشکوک باید بلافاصله با پزشک مشورت کنید .
همچنین در بسیاری از کشورها واکسناسیون علیه مننژیت در دوماهگی انجام میگیرد که عامل پیشگیری کننده بسیار مهمی تلقی میشود . واکسن مننژوکوکال نیز تنها در شرایطی که به برخی کشورها سفر کنید لازم است تزریق شوند .
منبع:سیب سبز
