در این گزارش با آوردن تصاویر بسیار زیبا از دو مسجد قدیمی و مدرن که یکی در شیراز است و دیگری دانشگاه اسلامی در قطر، مقایسهای شده بین سبک این دو معماری و اینکه چه احساسی میتواند در ورای آنها باشد.
نکاتی جالب در مورد طراحی رنگارنگ مسجد نصیرالملک شیرازمسجد «نصیرالملک»، از مساجد قدیمی شیراز، به دستور میرزا حسن علی ملقب به نصیرالملک از بزرگان سلسله قاجار ساخته شد. معماری آن کار محمد حسن معمار بوده و ساخت آن حدود ۱۲ سال (از سال ۱۲۵۵ تا ۱۲۶۷ خورشیدی) به طول انجامید.
این مسجد از نظر کاشیکاری و مقرنس کاری از زیباترین مساجد ایران بوده و دارای دو شبستان شرقی و غربی و صحن وسیعی در سمت شمالی است.
کاشی کاری مسجد نصیر الملک نسبت به کارهای دیگر همعصر خود از کیفیت بالاتری برخوردار است، به گونهای که در رنگ گلهای سرخ آن از آب طلا استفاده شده و در نتیجه، رنگ قرمز و گلبهی آن همچنان شفاف مانده است. همچنین نقش و نگاری که در دیوارهای حیاط دیده میشود، برگرفته از سفرهایی است که در آن زمان به اروپا انجام شده است.
و اما مسجد دانشگاه اسلامی قطردر نگاه اول، گویی این مسجد در سیارهای دیگر است، حال آنکه به حقیقت در شهر دانشگاهی قطر قرار دارد. این مسجد از بیرون به سفینهای فضایی میماند که تازه فرود آمده است. منارههای آن در آسمان بالا رفته و به طرف مکه متمایلاند. حیاط خلوت وسط مسجد با خوشنویسی و اشکال هندسی تزیین شده است.
همچنین این مسجد دارای پنج ستون، نماینده پنج ستون اسلام است و در اطراف هر یک، چهار جوی آب در جریان است؛ این چهار جوی، نماینده چهار جوی در بهشت هستند؛ شراب و شیر و عسل و آب.
درون مسجد، فضای عبادت برای مردان در پایین قرار دارد و فضاهایی برای زنان در گالری بالایی وجود دارد.
مسجد ظرفیت ۱۸۰۰ نفر را داراست. آیات قرآن بر روی وسط سقف نوشته شده و تا محراب ادامه یافته است؛ یک ویژگی که در طراحی های مساجد سنتی وجود دارد.
ویژگی بیمانند این مسجد نورپردازی است که از دریچه های مثلثی با اندازههای متفاوت بیرون می آید؛ مانند این است که عبادت کنندگان زیر نور ستاره ها به عبادت مشغولند.
محراب دارای زمینهای طلایی است که روی آن این آیه از قرآن نوشته شده است؛ «فَوَلِّ وَجْهَکَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ وَ حَیْثُ ما کُنْتُمْ».
در اینجا باید گفت، همه اینها بستگی به این دارد که از کدام زاویه به موضوع نگاه شود. مسجد و کلیسا و معبد که با قدمت و کهنسالی خداپرستی همراه هستند، خود به خود عنصر قدمت و ازلی بودن یا چیزی به آن را به ذهن میآورد که احساس خوبی است؛ احساسی که قرنهاست با دیدن معماری تقریبا هماهنگ و شبیه به این مکانها در دل مؤمنان جا افتاده و برای همین تغییر دادن آن از این زوایه چندان جذاب نیست.
کلیساهای چند سده قبل و به ویژه مسجدهای جامع کهن، یادآور قدمتی است کهن مانند عطر یاس جانماز مادربزرگها که البته شاید نسل نو با نگاهی متفاوت، احساسی غیر از احساس ما داشته باشند یا خواهند داشت.
اما با همه اینها به نظر سردی فضای معماری مدرن از جذبه و شور فضا کاسته است؛ تو گویی در فرم سنتی گنبد مناره، چیزی هست که تو را از زمین به آسمان میکشد و روح تو را خدایی میکند؛ اما در معماری مدرن مسجد این آسمان است که به زمین آمده و روح تو در همین تن مانده است و قصد بالا رفتن ندارد!
مساجد پیچیدگیهای معنایی خاص خود را دارند که برگرفته از ادیان و اعتقادات گوناگون است و اینها نیز برگرفته از هزارهها جستجوی روانی و درونی انسانهاست. برای همین، سبب پر رمز و راز بودن مراسم و مکان برپایی مراسم آیینی است و جذابیت اسطوره شناسی، انسانشناسی، جامعهشناسی و سیر تحول ادیان در هنر و معماری و ادبیات و ... را پیچیده و زیبا کرده است.
بنابراین، به نظر در این حال و هوای عظیم و تو در تو، معماری سفینه (!) و مدرنیتهای از این دست، دستکم فعلا جایی در دلهای ما نداشته باشد.
دریچه (گروه ویراستاران)
شاید باید دل ها تونو برای دیدن معنویت شستشو بدهید
من با معماری مدرن مخالف نیستم بخصوص اگر چشم نواز باشد با استفاده از مفاهیم اسلامی همچون چهار اب روان و یا سایر نمادها هم در این نوع معماری مخالف نیستم نمونه بسیاری از اینگونه مساجد هم در سراسر دنیا وجود دارد حتی مسجدی که شهید بهشتی در المان در انجا حضور داشتند نوعی معماری مدرن زمان خودش را داشت اما سوال اصلی این است ما در مسجد ها بدنبال چه چیزی هستیم ؟ ایا باید توجه ما به کاشیکاریها یا معماریها و یا ایینه کاری ها ووووو جلب شود یا به معنویت مذهبی جاری در فضای ان توجه کنیم
گنبد بارگاه اقا امام رضا از طلا است فضای درونی شاه چراغ زیبا ترین ایینه کاری ها را دارد اما ایا وقتی به این دو مکان مقدس میرویم متوجه تحول حالت روحیمان هستیم و یا فضای زیبای پیرامونمان را با سایر ابنیه مثلا کاخ گلستان مقایسه میکنیم هنر مدرن یا سنتی فرقی نمیکند
هنر در بارگاه مطهر امام هشتم و برادر بزرگوارشان در خدمت معنویتی است که در ان محلها از حضور پر نور این بزرگان سرچشمه گرفته من مسجد قطر را دیده ام تنها چیزی که ندارد احساس و روح مذهبی است حال ان را مقایسه کنید با غار حرا در مکه مکرمه از پای کوه تا پای غار علیرغم خباثت وهابیون که به حیل مختلف میخواهند این مکان مقدس را نابود کنند همه اش معنویت است و نور با وجود انکه حرا غاری کوچک بیش نیست اگر در جستجوی خدا باشیم همه جا خانه اوست کعبه و مسجد بهانه است خانه دلمان را زیبا بسازیم
دوستان باید تحمل اختلاف سلیقه ها را داشته باشیم. اینکه سبک معماری در کشورهای دیگر به چه صورت است، سلیقه ای است. قطری ها از این سبک مسجد خوششان می آید و ما ایرانی ها از این سبک. مهم نیست چه کسی از چه سبکی خوشش میاد، مهم اینه که بدونیم هر کشوری سبک خاص خودش را دارد و مهمتر اینه که بدونیم همه این اسبک ها اسلامی هستند.