موتيف يكي از اصطلاحات رايج در هنر و ادب و همچنين علم و فن است. بحث از موتيف در نقد و تحليل جنبه هاي ساختاري و محتوايي آثار ادبي فوايد و كارايي هاي بسياري دارد.
از اين رو، آگاهي از جنبه هاي معنايي و تعريف هاي موتيف براي پرداختن به آثار و تحليل آن ها ضروري است. با توجه به اين ضرورت، در اين مقاله سعي شده است علاوه بر معاني و تعريف هاي چندگانه موتيف، اصطلاحات نزديک به آن نيز مورد بحث قرار گيرد و نسبت و دايره کاربرد آن ها روشن شود.
موتيف در نقاشي، هنرهاي تجسمي و نمايشي و ادبيات به کار مي رود و مهم ترين ويژگي آن در اين هنرها، خصلت تکرار شوندگي و برانگيزندگي آن است. در ادبيات نيز کم و بيش همين ويژگي ها در اجزا و عناصر ادبي، گوناگوني موتيف را شکل مي دهند.
با توجه به تنوع عناصري که مي توانند کارکرد موتيف را داشته باشند (شامل موقعيت، واقعه، عقيده، تصوير، شخصيت نوعي، ويژگي بارز يک شخصيت، مضمون مکرر و...) اين اصطلاح با اصطلاحات ديگري ارتباط پيدا مي کند که عبارت اند از: درون مايه، تپس، لايت موتيف و کهن الگو. در اين مقاله پس از ارايه تعريف ها و نسبت هاي اين اصطلاحات، به نحوه شکل گيري و کاربرد و کارکرد موتيف در آثار ادبي پرداخته شده است.
پایگاه مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی
