پژوهشگران دانشگاه مراغه موفق به ساخت نانوداروهایی شده‌اند که می‌تواند به صورت هدفمند به بافت منتقل شده و در کنار اثرات درمانی بیشتر، عوارض جانبی کمتری بر بافت سالم بگذارد.
با روش های معمول مصرف دارو نظیر مصرف خوراکی و تزریقی، دارو در سراسر بدن توزیع می شود و تمام بدن را تحت تاثیر قرار می دهد. این امر سبب می شود عوارض جانبی دارو بر سایر بخش ها نیز بروز کند.
از طرفی به دلیل بزرگ بودن اندازه ذرات دارو و عدم عبور آن از غشای سلولی، برای دستیابی به یک اثر درمانی خاص، نیاز به مصرف مقادیر زیادی از دارو است که سمیت بالایی را در بدن ایجاد خواهد کرد.
دکتر غلامرضا مهدوی نیا مجری طرح، با اشاره به اینکه با فناوری نانو می توان به سیستم دارورسانی هدفمند دست یافت و بر مشکلات ذکر شده غلبه کرد، عنوان کرد: هدف کلی پژوهش حاضر ساخت نانوداروی هدفدار شده برای درمان بیماری های مربوط به روده انسان بود که در آن واحد هم به PH دستگاه گوارش و هم میدان مغناطیسی خارجی حساسیت نشان دهد.
به گفته این محقق، به کمک این نانودارو و تغییرات ایجاد شده در خواص درمانی آن، می توان زمان، مکان و سرعت آزادسازی دارو را کنترل کرد.
وی عنوان کرد: در واقع زمان حضور دارو در جریان خون و نیمه عمر دارو افزایش و سمیت ناشی از مصرف آن کاهش می یابد، لذا استفاده از این مدل سیستم های دارورسانی جدید، عوارض جانبی کمتر، کارایی بیشتر و رضایت و راحتی بیمار را به دنبال خواهند داشت.
مهدوی نیا اظهار داشت: نانوداروی سنتز شده در این طرح از خاصیت مغناطیسی برخوردار است که امکان هدایت آن تا بافت هدف با اعمال یک میدان مغناطیسی خارجی را فراهم می آورد. این سیستم حامل دارو این قابلیت را خواهد داشت که به راحتی از غشای سلول عبور کند و از طرفی به دلیل اندازه کوچک امکان شناسایی آن توسط سیستم ماکروفاژ میسر نخواهد بود.
وی ادامه داد: برای پوشش نانوذرات مغناطیسی حامل دارو از «پلی ساکاریدهای آب دوست کربوکسی متیل کیتوسان» و «کاراگینان» استفاده شده است. با استفاده از این پوشش سطحی می توان خواص زیستی- پزشکی مطلوب و پایداری را برای این نانوذرات ایجاد کرد.
وی گفت: این پلیمر از برهمکنش با پروتئین های پلاسما و دفع در مرحله بعدی در امان است و زیست سازگاری دارو را افزایش می دهد. همچنین از مهم ترین ویژگی های این طرح استفاده از روش شیمی سبز برای تهیه محصولات به شمار می رود.
مهدوی نیا با اشاره مراحل ساخت و بررسی این سیستم دارورسانی گفت: در ابتدا نانوذرات مغناطیسی شده در فرمولاسیون های مختلف سنتز شد که شناسایی این نانوذرات با انواع دستگاه های طیف سنجی شامل «SEM، TEM، XRD، VSM، FTIR و TGA » انجام شد سپس آزمایش های مختلف شامل میزان تورم پلیمرها، اثر «pH»، اثر میدان مغناطیسی خارجی و مدلسازی رهایش دارو از بستر پلیمری انجام شد.
مطالعات نشان داد که وابستگی دارو به «pH» محیط سبب شده که بیش از ۷۰ درصد داروی بارگذاری شده روی سیستم، در ناحیه روده رها شود. این در حالی است که تنها ۲۰ درصد دارو در محیط شبیه سازی شده ی معده از سیستم پلیمری آزاد شد.
نتیجه مهم دیگر به دست آمده حساسیت سیستم به میدان مغناطیسی خارجی متناوب بیرونی بود.
طبق بررسی ها مشاهده شده، با افزایش شدت میدان مغناطیسی میزان داروی رها شده بیشتر می شود که از این ویژگی می توان در کاربردهای درمان سرطان نیز استفاده کرد.
این تحقیقات حاصل همکاری دکتر غلامرضا مهدوی نیا، عضو هیات علمی دانشگاه مراغه، حسین اعتمادی و فاطمه سلیمانی، دانش آموختگان کارشناسی ارشد دانشگاه مراغه است.
نتایج این کار در مجله «Carbohydrate Polymers» (جلد ۱۲۸، سال ۲۰۱۵، صفحات ۱۱۲ تا ۱۲۱) منتشر شده است.
جام جم
