گذری کوتاه بر زندگی عمر خیام دانشمند و شاعر ایرانی
کد خبر: ۱۱۸۷۴۹
تعداد نظرات: ۱ نظر
تاریخ انتشار: 2018 August 19    -    ۲۸ مرداد ۱۳۹۷ - ۱۵:۵۲

ایران و ایرانیان از ذوق و قریحه ادبی، سرشار بوده و این ادعا با نگاهی بر پیشینه تاریخی ایران زمین بر عام و خاص پوشیده نیست و در اثبات آن همین بس که غرب و شرق بارها در برابر سروده های حافظ، مولانا، سعدی و فردوسی سر تعظیم فرود آورده و نام حافظ در قلب هر ایرانی از کودک و جوان و پیر گرفته تا اندیشمند و بی سواد با نقشی پر رنگ حک شده است و عوام و خواص با فال حافظ در شب های طولانی یلدا از دیوان حافظ شیرازی خاطره ها داشته اند.

ایران اگرچه در فراز و نشیب روزها و سال ها از وسعت خاکش کاسته و بر دردهای انبوهش افزوده شد اما هنر و ادب فرزندانش را پاس می داریم که محسوس در شعر و ادب و نامحسوس در دل سخنان زیبا و صدها داستان عاشقانه کوتاه و بلند غربی و شرقی ریشه دوانده و تاثیری شگرف بر تاریخ هنر جهان به جای گذاشته اند.

اما وطن، گهواره دانشمندان و حکیمان برجسته ای نیز بوده که برخی از آنان در دانش و فضل و هوش الهام بخش دانشمندان سراسر جهان در طول تاریخ بوده اند و کمال این ادعا آن جا که علم و ادب با هم ترکیبی شگفت انگیز خلق کرده و کم نبوده دانشمندان ادیب در ایران بزرگ.

حکیم عمر خیام که با عناوینی همچون ریاضیدان، ستاره شناس و فیلسوف همواره الگوی بسیاری از دانشمندان ایران و جهان بوده یکی از بارز ترین نمونه ها است.

اگرچه خیام، شاعری اش را در پس علم و فضلش پنهان کرده و کمتر کسی از هم عصرانش به ذوق و قریحه این شاعر دانشمند پی برده بود اما امروز اشعار خیام بیش از پیش و به لطف تحقیقات وسیع اندیشمندان حوزه هنر، به ایران و جهان شناسانده شده و افرادی همچون صادق هدایت، محمدعلی فروغی و قاسم غنی در این زمینه تلاش ها کرده اند.

در وصف رباعیات خیام همین بس که می توان در آن، اوج هنر و علم و ادب را یک جا به نظاره نشست.

در ادامه گذری کوتاه بر زندگی خیام داشته و آن جا که کلمات در ستایش این دانشمند ادیب کم می آورد چندین جملات زیبا و ژرف از بزرگان جهان درباره خیام نیشابوری خواهیم نوشت. همراهی تان را سپاس ...

خیام نیشابوری که او را حکیم جهان نیز نامیده اند در زمینه های مختلف ریاضیات، نجوم، دین و تاریخ تبحری خاص داشته و از آن چه از او دیده و شنیده شده در میان اندیشمندان و دانشمندان زمانه اش مشهورتر بوده تا میان ادیبان و شاعران هم عصرش و در طول عمر 83 ساله اش به قدر عمری صدها ساله کسب دانسته ها و کشف نادانسته کرده است.

خیام دوران پرتنش تاریخ ایران را تجربه کرده و رخدادهایی همچون سقوط دولت آل بویه و قیام دولت سلجوقی را به چشم دیده است.

او دنباله روی هیچ شاعری نبوده و نکات فلسفی عظیم را به شیوه شیرین در رباعیاتش گنجانده است تا آن جا که صادق هدایت که از جمله خیام دوستان شهیر می باشد معتقد است حافظ شیرازی از تشبیهات خیام استفاده فراوان کرده است.

امروزه به واسطه ترجمه ادوارد فیتزجرالد از اشعار خیام، غرب نیز هم پای شرق با ادبیات خیام آشنا شده و ادیبانی همچون ارنست رنان و آندره ژید در آثار خود از او یاد کرده اند.

در بیان جایگاه علمی او همین بس که گروهی او را شاگرد حکیم ابن سینا دانسته اند اگرچه بر سر صحت و سقم آن اختلافات زیادی وجود دارد، نام خیام در برخی آثار برجسته همچون چهار مقاله نظامی عروضی و تاریخ الحکما ذکر شده و اندیشمندان معاصر از جمله صادق هدایت، بدیع‌الزمان فروزان فر و محمد علی فروغی در موردش تحقیقات بسیار کرده اند.

نظامی عروضی از خیام با عنوان حجه الحق نام برده که جا پای ابن سینا نهاده و تحقیقاتش به نتایج مشهوری همچون دسته بندی تقویم جلالیه، خطوط موازی، معادلات و نظریه نسبت ها انجامیده است و گفته شده در بسط دو جمله ای، کشفیات نیوتن را نیز پشت سر نهاده و مثلث خیام از دستاوردهای جبری این دانشمند فرهیخته می باشد.

از جمله آثار حکیم خیام نیشابوری می توان به میزان الحکمت، لوازم الامکنت، نوروزنامه، جبر و مقابله خیام، رساله فی شرح ما اشکل من مصادرات اقلیدس، رسالهٔ مشکلات الحساب و بسیاری دیگر اشاره کرد.

در انتهای کلام سخن کوتاه کرده و به بیان گفته های ژرف اندیشمندان درباره شخصیت خیام نیشابوری می پردازیم:

ابوالحسن بیهقی گفته است خیام مسلط بر تمام اجزای حکمت و ریاضیات و معقولات بود.

از نظر خاقانی شروانی هزار سال آسمان و دختران او باید برگردد تا از آسیاب دنیا یک دانه درشت بسان عمر خیام بیرون آید.

و زمخشری خیام را حکیم جهان و فیلسوف گیتی نامیده است.

ارنست رنان بیان کرده خیام نمونه برجسته آزاد اندیشی آریایی ها بوده است.

و آندره ژید گفته است: "از میان شاعران ایرانی حافظ و خیام را بیش از دیگران می‌پسندم و بیشترین الهام را از این دو گرفته‌ام و خودم به تاثیر رباعیات خیام و غزلیات حافظ بر مائده‌های زمینی آگاه هستم."

اگرچه شنیده و خوانده اید اما:

اسرار ازل را نه تو دانی و نه من
وین حرف معما نه تو خوانی و نه من

هست از پس پرده گفت‌ و گوی من و تو
چون پرده برافتد نه تو مانی و نه من

 

نویسنده: خورشید گروپ   

نظرات بینندگان
انتشار یافته: ۱
در انتظار بررسی: ۰
غیر قابل انتشار: ۰
ناشناس
|
United States
|
۱۶:۲۴ - ۱۳۹۷/۰۵/۲۸
0
0
گاوی است در آسمان قرین/ گاو دگری نهفته در زیر زمین.
چشم خردت باز کن از روی یقین/ زیر و زبر دو گاو مشتی خر بین.
نام:
ایمیل:
* نظر:
آخرین اخبار