اختصاصی «تابناک با تو»؛ دکتر فاضلی در این یادداشت به تحلیل دلایل فراوانی رفتارهای خشن در جامعه ایران می پردازد و معتقد است آنچه موجب شکلگیری عصبانیت و پرخاشگری شده است، «جامعه عصبی» است نه «انسان عصبی». جامعه عصبی از مشکلات روانتنی و اختلالات عصبی و زیستشناسانه رنج نمیبرد؛ بلکه جامعهای است که عمیقاً احساس اجحاف میکند.
گزارشهای متعدد از آسیبهای اجتماعی و رفتارهای خشونت آمیز نشان می دهد که جامعه ایران تعادل نسبی ندارد.
پدیده رفتارهای خشن در جامعه امروز ایران را باید نه به منزله امری روانی بلکه همچون «امری اجتماعی» تحلیل کرد.
ما با پدیدهای اجتماعی به نام «جامعهای عصبی» مواجه هستیم.
جامعه عصبی جامعهای است که به طور سازمانیافته از طرف ساختارهای اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی خشونت علیه خود و دیگری را تولید و اعمال میکند.
در جامعه عصبی، افراد در نتیجه اختلال در عرفها، رویهها، قوانین و عملکرد سازمانها و نهادها دچار وضعیت عدم تعادل میشوند.
دلایل شکلگیری جامعه عصبی:
تحولات پرشتاب و گسترده جامعه در مسیر امروزی شدن
ساختارها، سیستمها و سیاستهای موجود در شرایط خاص جامعه
دلایل وجود «ایران عصبی» امروز:
تعارض در آموزههای اخلاقی: تضاد میان گفتار و کردار «نظام سیاسی» و «نظام برنامهریزی»
گفتمان رسمی دائما از اخلاق، معنویت و ارزشهای الهی- انسانی سخن می گوید؛ اما در عمل انسان از کانون اصلی برنامهریزیها حدف شده است.
توسعه «سرمایههای کالبدی و فیزیکی» در ایران امروز بر توسعه و انباشت «سرمایههای انسانی» غلبه داشته است.
نیاز جامعه به «خود بیانگری»
خود بیانگری به این معناست که هر شهروند بتواند در زندگی روزمره، هویت خود را شکل دهد و آن را به صورت هویت رسمیت یافته و قابل قبول به تایید دیگران درآورد.
سیاست فرهنگی نظام سیاسی در چهار دهه گذشته، مبتنی بر نوعی «همگنسازی فرهنگی» و جلوگیری از بروز هویتهای فرهنگی و اجتماعی مختلف در جامعه بوده است.
روزنامه ایران، ششم دی ماه 1396
دکتر نعمت الله فاضلی
در مسیر امروزی شدن یا در مسیر برگشت به 1000 سال پیش؟