فریدون فروغی زاده ۹ بهمن ۱۳۲۹ − درگذشته ۱۳ مهر ۱۳۸۰ آهنگساز، نوازنده و خواننده ایرانی بود.
تولد و تحصیلات
فروغی در سال ۱۳۲۹ در محلهٔ سلسبیل تهران متولد شد. پدرش فتحالله کارمند ادارهٔ دخانیات بود و در تنهایی خود به سرودن شعر و نواختن تارمیپرداخت. خانوادهٔ او از ملاکان بزرگ نراق بودند. او تنها پسر خانواده بود و سه خواهر به نامهای پروانه، عفت و فروغ داشت. در سال ۱۳۳۵ و در ششسالگی، تحصیل را آغاز کرد و عاقبت در سال ۱۳۴۷ مدرک دیپلم علوم طبیعی را گرفت و پس از آن دیگر تحصیل را رها کرد. وی موسیقی را بدون داشتن استاد و با توجه به علاقهای که به موسیقی راک و بهخصوص آثار ری چارلز داشت، با تمرین میآموخت.
دههٔ چهل و اجرا در کافهها
درسن ۱۶سالگی، با همراهی گروهی نوازنده موسیقی را به صورت جدی شروع میکند و در مکانهای مختلف به اجرای ترانهها وآهنگهای غربی معروف آن روزگار و به خصوص موسیقی بلوز میپردازد و تا سن ۱۸سالگی فعالیت خود را به همین صورت ادامه میدهد. در این دوران است که پس از یک شکست عشقی مدتی از موسیقی دست میکشد، اما پس از این مدت کوتاه کنارهگیری، در سال ۱۳۴۸ صاحب کاباره کازابای شیراز از فروغی و همراهانش برای اجرا در آن مکان دعوت میکند∗ (در زمان سفر فروغی به شیراز و همکاریاش با کازابا، اوایل دههٔ پنجاه و همزمان با انتشار موسیقی فیلم تنگنا مشخص شدهاست که به احتمال نزدیک به یقین صحیح نیست). در اواخر دههٔ چهل، او به خوانندهٔ بلندآوازهٔ کلوپهای شبانه تهران قدیم و ستارهٔ صحنهٔ کافههای معروفی چون مارکیز و کاکوله بدل شد.
دههٔ پنجاه و شهرت
درسال ۱۳۵۰، خسرو هریتاش، کارگردان فیلم آدمک در تلاش برای پیدا کردن خوانندهای تازهنفس بود که فریدون فروغی به او معرفی میگردد و با یکبار زمزمه کردن ترانهها، خسرو هریتاش متوجه میشود که شخصی را که به دنبالش بوده یافته است. در نتیجه، دو ترانه به نامهای «آدمک» و «پروانهٔ من» را با موسیقی تورج شعبانخانی و اشعار لعبت والا، برای فیلم هریتاش اجرا میکند. پس از اکران فیلم، صفحههای ۴۵ دور این دو ترانه، درصفحهفروشیهای معروفی چون آل کوردوبس، پاپ، دیسکو، بتهوون و پارس عرضه میگردد. این دو ترانه گل میکند و بر سر زبانها میافتد و فریدون فروغی به شهرت میرسد. گرچه در آن زمان به او خرده میگرفتند که صدای فرهاد را تقلید میکند، اما همین باعث شد تا دیگر زیر سایهٔ نام خوانندهٔ محبوبش ری چارلز قرار نگیرد.
بعد از گذشت مدتی، فرشید رمزی – کارگردان نمایش تلویزیونی شش و هشت – با فریدون فروغی قرارداد میبندد و فروغی در سال ۱۳۵۱ بعد از پنجسال مشابهخوانی آثار ری چارلز را کنار میگذارد. این همکاری باعث تولد آثاری چون «زندون دل» و «غم تنهایی» با اشعاری از آرش سزاوار و آهنگسازی ویلیام خنومیگردد که اولی، فروغی را تبدیل به هنرمندی صاحب سبک میکند. فتنهٔ چکمه پوش ساختهٔ همایون بهادران دومین فیلم سینمایی بود که فروغی در سال ۱۳۵۱ برای تیتراژ آن ترانهای را به همین نام اجرا کرد. در همین سال توسط یکی از دوستانش با گلی فتورهچی آشنا میشود و با او ازدواج میکند.
در سال ۱۳۵۲، تنگنا ساختهٔ امیر نادری با ملودیهای شورانگیز و تکاندهندهٔ منفردزاده، صدای فروغی را بر تیتراژ داشت. در همان سال چندین ترانه را اجرا میکند که شاخصترین آنها «نماز» (یا «نیاز» به روایت ساواک) است، با شعری از شهیار قنبری و موسیقی منفردزاده؛ ترانهای که منجر به بازخواست هر سه نفر از طرف ساواک میگردد. او ترانهٔ «هوای تازه» را در همین سال در برنامهٔ تلویزیونی رنگارنگ اجرا میکند و همچنین در همین سال است که به درخواست فرزان دلجو ترانهای را برای فیلم یاران (با بازی و کارگردانی دلجو) اجرا میکند.
درسال ۱۳۵۳، فروغی به علت عدم تفاهم با همسرش از وی جدا میشود. در همین سال ترانهٔ «همیشه غایب» را با شعری از شهیار قنبری، موسیقی ویلیام خنو و تنظیم واروژان اجرا میکند (این ترانه، پیشتر با شعری از ویلیام خنو و با نام «ماهی خسته» اجرا شده بود). او که رفتهرفته به هنرمند باتجربهای تبدیل میشد، اقدام به جمعآوری آثار خود مینماید و اولین آلبوم خود را با نام زندون دلبه بازار عرضه میکند. دومین آلبومش را با نام یاران در سال ۱۳۵۴ به بازار عرضه میکند و در همین سال به علت اجرای ترانهٔ «سال قحطی» از طرف حکومت شاهنشاهی به مدت دو سال از فعالیت منع میشود. درسال ۱۳۵۶، پس از اعلام فضای باز سیاسی توسط حکومت، فروغی بعد از دو سال ممنوعیت کاری سومین آلبوم خود را با نام سال قحطی به بازار عرضه میکند. در بهمن ماه همین سال، پدرش در اثر بیماری ذاتالریه از دنیا میرود.
دههٔ شصت و هفتاد خورشیدی
فروغی در سال ۱۳۶۰ چند ترانهٔ خود را همراه با چند ترانه از کوروش یغمایی در آلبومی با عنوان سُلٰ جای میدهد و طی سالهای ۶۰ و ۶۱ آهنگ چهارقسمتی «چرا نه؟» را میسازد و اجرا میکند. در همین سالهاست که فعالیت نمودن او ممنوع میشود. در سال ۱۳۶۵ سفر به دوبی، فروغی را تا پای پیوستن به هنرمندان دور از وطن پیش برد، اما پیشنهادهای تهیهکنندگان آن سوی آب او را به رفتن راضی نکرد.
در اسفند سال ۱۳۷۲ با سوسن معادلیان آشنا میشود و در خرداد ۱۳۷۳ با هم ازدواج میکنند. ازدواج، موجب تحولی مثبت در او میشود و دوباره فعالیتش را از سر میگیرد؛ شعر میگوید، آهنگ میسازد و شروع به تدریس مینماید. در اسفندماه سال ۱۳۷۷ موفق به برگزاری کنسرتی در تالار حافظ دانشگاه کیش میشود.
پس از ۴ روز برگزاری کنسرت در کیش، به تهران میآید. علیرغم درخواستهایی که از شهرستانهای دیگر برای برگزاری کنسرت ارسال میشود، با برگزاری آن در شهرستانهای دیگر موافقت نمیشود و فروغی درتابستان ۷۸ و پائیز ۷۹ دوباره به کیش باز میگردد و به اجرای برنامه در هتل آنای کیش میپردازد.
درگذشت
وی در روز جمعه، سیزدهم مهر ماه ۱۳۸۰ در منزلش در تهرانپارس درگذشت. او را در روستای قرقرک بوئین زهرا قزوین در کنار برکهای کوچک، در سایهٔ کوهی بزرگ و در آرامشی که سالها انتظارش را میکشید به خاک سپردند.
آرامگاه فریدون فروغیشهیار قنبری (خواننده، ترانه ساز، آهنگساز و دوست قدیمی فریدون فروغی) در مورد مرگ او میگوید:
فریدون فروغی برای دومین بار میمیرد. نخستین بار وقتی مرد که نتوانست بخواند و دومین بار وقتی مرد که میخواست بخواند. فریدون را فراموشی و خاموشی کشت.
آثار
١٣۵٠- ترانه «آدمک» و «پروانۀ ی من» برای فیلم آدمک
١٣۵٠- ترانه «ماهی خسته» (با صدای فروغی، نلی و کیوان)
١٣۵١- ترانه «فتنه چکمه پوش» برای تیتراژ فیلم فتنه چکمه پوش
١٣۵٢- ترانه «تنگنا» برای تیتراژ فیلم تنگنا
١٣۵٢- خواننده موسیقی فیلم زن باکره
١٣۵٢- خواننده موسیقی فیلم کیفر
١٣۵٢- اجرای چندین ترانه؛ شاخص ترین آنها ترانه «نماز» (یا «نیاز» به روایت ساواک)
١٣۵٢- اجرای ترانه «هوای تازه» برای برنامه تلویزیونی رنگارنگ
١٣۵٢- ترانه ای برای فیلم یاران می خواند
١٣۵٣- اجرای ترانه «همیشه غایب»
١٣۵٣- آلبوم زندون دل
١٣۵۴- آلبوم یاران
١٣۵۶- آلبوم سال قطحی
١٣۵٧- آلبوم بت شکن
١٣۵٧- ترانه «روسپی» (مجوز پخش داده نشد)
١٣۵٨- آلبوم فروغی در آغاز عصری نو (ترانه های کنسرت ١٣۵٨ فروغی در ایران) – این آلبوم به دو تا چشم سیاه نیز معروف است.
١٣۵٨- ترانه «طاهره» (شعر از طاهره قره العین)
١٣۵٩- ترانه یار دبستانی برای تیتراژ فیلم از فریاد تا ترور (این ترانه از تیتراژ فیلم حذف شد و به آن مجوز پخش داده نشد)
١٣۵٩- ترانه «کوچه شهر دلم»
١٣۶٠- آلبوم سُل (همکاری کوروش یغمایی و فریدون فروغی)
١٣۶٠ و ١٣۶١- آهنگ چهارقسمتی «چرا نه؟»
١٣٧٧- چهار روز برگزاری کنسرت در تالار حافظ دانشگاه کیش (اسفند ١٣٧٧)
١٣٧٨- اجرای کنسرت در هتل آنای کیش (تابستان ١٣٧٨)
١٣٧٩- ترانه «می تراود مهتاب» برای فیلم دختری بنام تندر (فروردین ١٣٧٩)
١٣٧٩- اجرای کنسرت در هتل آنای کیش (پاییز ١٣٧٩)
واقعا اثارشان جاودانه و از زمانه خود پیشی گرفته است روحشان شاد .
ممنوع الكارى، ممنوعيت... چندتاهنرمند رو دق مرگ كرديد؟ جامعه اى افسرده وعصبانى، سرخورده...
جالبه بااين همه بگيروببند يكى ازبالاترين آمارمصرف موادمخدر والكل رو داريم، آماربالاى مهاجرت ...كمترين آمارتوريست...
درس نمى گيرند، درك نمى كنند وكماكان دربرهمون پاشنه مى چرخه...جامعه متحول مى شه ولى ظاهرا سانسورچى هابدون هيچ تغييرى تكثيركه چه عرض كنم كپى مى شوند...روزگار غريبى است نازنين...
فرزندم مى نويسد پدر:
(گون از نسيم پرسيد) هوس سفر ندارى زغبار اين بيابان...