تحت تأثیر روح معنوی فیلم «محمد رسول الله(ص)» قرار گرفتم

تدوینگر فیلم «محمد رسول الله(ص)» می‌گوید: من قطعاً تحت تأثیر روح و انرژی‌ای قرار گرفتم که احساس می‌کردم در لابه‌لای تصاویر فیلم «محمد رسول الله(ص)» پرسه می‌زند و از من می‌خواست خودم را به تأثیر و تأثرات بسپارم.

یکی از مشهورترین عوامل پشت صحنه حاضر در فیلم محمد رسول‌الله(ص)، تدوین‌گر آن، روبرتو پرپینانی، است؛ تدوین‌گری اهل ایتالیا که از دهه شصت میلادی در سینما فعال بوده و از برناردو برتولوچی، برادران تاویانی، مارکو بلوکیو گرفته تا میکلوش یانچو، ویم وندرس و کریستف زانوسی با او همکاری کرده‌‌اند.

او از دهه هشتاد با سینمای ایران آشنا شده است، از زمانی که فیلم‌های ایرانی در جشنواره‌های مختلف جهانی به نمایش درمی‌آمدند.

پرپینانی می‌گوید: برایم جالب بود که سینمای ایران از فرهنگی قابل درک برای همه الهام می‌گیرد و این قابلیت خلاقانه را دارد که پس از مشاهده واقعیت‌ها، آنها را با نگاهی شاعرانه تصویر کند. اولین فیلم ایرانی که دیدم باشو غریبه کوچک نوشته و ساخته بهرام بیضایی بود. بچه‌های آسمان را بعدها روی DVD دیدم و تحت تأثیر ذات مثبت سینمایی و خط روایی شاعرانه‌اش قرار گرفتم. از دیگر فیلمسازان ایرانی که به‌واسطه حضورشان در جشنواره‌ها از نزدیک نیز با آنها آشنا شده‌ام، کیارستمی و همین‌طور فرهادی را می‌توانم نام ببرم که البته او را پس از دریافت جایزه اسکار جدایی نادر از سیمین شناختم.

اما شخصی که پرپینانی را به مجید مجیدی معرفی کرده و باعث شده که در یک فیلم ایرانی فعالیت کند ویتوریو استورارو  است؛ دوستی قدیمی که از دهه شصت میلادی با پرپینانی همکاری کرده است. پرپینانی در مورد این همکاری می‌گوید: زمان تدوین نخستین فیلمم پیش از انقلاب (برناردو برتولوچی، 1964) با استورارو آشنا شدم. از آن زمان، من و ویتوریو در فیلم‌های زیادی با هم کار کرده‌ایم و رابطه دوستی و احترام‌آمیزمان محکم‌تر از پیش شده است.

پس از پایان فیلمبرداری محمد رسول‌الله(ص)، ویتوریو درباره من با مجید مجیدی صحبت کرد و بلافاصله جذب این پروژه بزرگ با محوریت پیامبر اسلام شدم. آنچه می‌توانستم از وجود خودم به این پروژه سینمایی ارزانی کنم، علاقه عمیقی بود که به وجوه متعالی و عرفانی نهفته در روح بشر داشتم، به‌عبارتی، نقشی که می‌توانستم در این کار داشته باشم، نه از روی پیش‌داوری بود و نه لزوماً جانبدارانه، بلکه آنچه مرا عمیقاً جذب کرد، کشف زوایای تاریک دایره شناختم بود.

او درباره همکاری‌اش با مجیدی به یاد می‌آورد که این کارگردان بیشترین سعیش را کرده تا درون‌مایه فیلم را متوجه شود و کار را براساس آن جلو ببرد. تدوینگر فیلم «محمد رسول الله(ص)» می‌گوید: در خصوص نقشم به‌عنوان یک همکار و برخوردم با مجیدی، برایم مهم بود به آنچه او قصد داشت در رابطه با جهان‌بینی‌اش به من انتقال دهد، توجه نشان دهم. وقتی به حرف‌های او گوش می‌دادم و موادی را که در اختیار داشتم تماشا می‌کردم، می‌دیدم که او در توصیف باورهای خود از ابزار روایی ناب و جذابی بهره می‌برد و احساس می‌کردم که هرچه از آن پس انجام می‌دهم، به‌طور طبیعی تحت تأثیر توانایی او در انگیزه دادن به من بود؛ گویی به‌طریقی، واسطه یا ابزار او شده بودم.

این شروع همکاری کارگردان و تدوین‌گر ایتالیایی بود. پرپینانی کم‌کم متوجه وجوه مختلف فیلم شد و در این باره می‌گوید: از همان لحظه اول به نظرم آمد که فیلم محمد رسول‌الله(ص)، سبکی غنی، فراخ، مقتدرانه، اشباع‌کننده و سخت متمرکز بر ارزش‌های تأثیرگذار ناشی از شأن داستانی را که روایت می‌کرد، می‌طلبد؛ یا به‌عبارتی، متأثر از اجرای طرحی روایتی بود که نیتش تأویل مقامی متعالی بود.

همین احساس، پرپینانی را به یک ایده برای تدوین فیلم رسانده است و در این مورد می‌گوید: من به‌عنوان تدوین‌گر قطعاً تحت تأثیر روح و انرژی‌ای قرار گرفتم که احساس می‌کردم در لابه‌لای تصاویر فیلم پرسه می‌زند و از من می‌خواست خودم را به تأثیر و تأثرات بسپارم. منظورم پیام‌های نهفته در داستان و در تصاویر است. به این ترتیب، من با تکیه بر شالوده بصری فیلم و عروج معنوی آن به جستجوی سبکی کلاسیک رفتم که روح داستان را اثربخش می‌کرد.

پرپینانی معتقد است که در تدوین این نوع فیلم‌ها نباید احساس از بین برود: در تدوین این فیلم، همیشه این مسئله برایم مطرح بود که کاری نکنم که ساختار تدوین توی چشم بزند، یعنی بین هر تصویر و تصویری که پس از آن می‌آید، فقط تداوم زمانی، کنشی و داستانی در میان نباشد، بلکه حس و هیجان هم در این پیوستگی نقش داشته باشد. شخصیت‌های داستان در اغلب موارد به‌واسطه ناگفته‌ها با هم پیوند می‌خورند. در این فیلم، هم داستان و هم شخصیت‌ها وظیفه دارند ما را وارد ماجرایی کنند که نه‌تنها وظیفه جذب مکانیکی‌مان را به خط داستانی دارد، بلکه ما را به درک راستین و ژرف پیام آن نیز دعوت می‌کند و چنین فرایندی، رسالت رساندن ما به مرتبه‌ای متعالی را ــ که همان هدف اصلی و نهایی فیلم است ــ نیز به خود می‌بیند. جا دارد به نقش بازیگران نیز اشاره‌ای ویژه کنم؛ معمولاً در سینما، هر موضوعی که مطرح می‌شود، باید قالبی واقعی پیدا کند؛ اما در این جا آنچه ما را در طول کار هدایت می‌کرد، صرفاً واقع‌نمایی موضوع نبود، بلکه باورپذیری اثرگذار مضمونی والا و عرفانی بود که به‌واسطه شخصیت‌ها و تصاویری پرداخت شده در نهایت دقت، تجسم پیدا می‌کرد.

پرپینانی برای فیلم محمد رسول‌الله(ص) ارزشی فوق‌العاده قائل است، نه‌فقط از جنبه حرفه‌ای و فنی که از جنبه معنوی. او در این باره تأکید می‌کند: شک ندارم که نقشم در این پروژه، ارزش قابل توجهی در کارنامه حرفه‌ای من خواهد داشت. این را از آن جهت می‌گویم که به‌نظرم این فیلم عزم خود را جزم کرده تا در جایگاهی بالاتر از عرف نمایشی سینما قرار بگیرد. با استفاده از تصاویر، جلوه‌های بصری، صدا و موسیقی شگفت‌انگیز خود می‌کوشد باشکوه باشد و خلاصه همه چیز دست در دست هم می‌دهد تا مقام متعالی پیامبر اسلام را در تأثیرگذارترین حالت خود نشان دهد. اما در نهایت، آنچه بیشتر اهمیت پیدا می‌کند، آن رسالت معنوی‌ای است که در پس فیلم، محکم و قدرتمند، جلوه می‌کند که به‌مدد قابلیت‌های فراموش‌نشدنی نهفته در دل آن محقق شده است.
تسنیم