اختصاصی «تابناک با تو»؛ آیا تا به حال یک مهمانی را ترک کردهاید و سپس فورا شروع به این فکر افتاده اید که میزبان چقدر با شما نامهربان بوده است؟ و دوستتان گیج و گنگ به شما نگاه کند و بگوید اتفاقا میزبان خیلی مهربان بود و رفتاری دوستانه داشت!
این یک مثال ساده از اثر راشومون است؛ پدیدهای که در آن افراد مختلف روایات مختلفی از اتفاقی خاص تصویر می کنند.
بر اساس یک فیلم سینمایی
این پدیده از روی فیلمی با همین نام ساختهی آکیرا کوروزوا در سال ۱۹۵۰، نامگذاری شده است. در این فیلم، یک سامورایی به طرز مشکوکی به قتل می رسد. چهار کاراکتر فیلم، گزارش های متفاوتی از اتفاق ارائه می دهند. همسر وی می گوید، به او توسط یک راهزن تجاوز شده، از هوش رفته و وقتی که بیدار شده با جسد همسرش روبه رو شده است. راهزن ابراز می دارد که توانسته است دل همسر سامورایی را به دست بیاورد و سپس در جنگی جوانمردانه سامورایی را شکست دهد.
دهـقان:«تو کسی رو سراغ داری که واقعاً آدم خوبی باشه؟... شاید خوبی فقط یه افسانهست!»/
کشیش:«وحشتناکه...»/
دهـقان:«آدم همیشه دوست داره چیزهای بد رو فراموش کنه و به خوبیهای ساختگی ایمان بیاره... این آسونترین راهه!»
نجار می گوید که شاهد تجاوز و قتل بوده اما دخالتی در موضوع نکرده و در نهایت روح سامورایی کشته شده بیان میکند که خودکشی کرده است. به هر حال، پرسش اصلی اثر راشومون این نیست که چه کسی درست می گوید، بلکه به مخاطب القا می کند که از خود بپرسد آیا اصلا تعبیر یکتایی از یک اتفاق خاص می تواند وجود داشته باشد یا خیر؟!
حافظه اشتباه می کندالبته که یک جرم در دنیای واقعی، تنها یک توضیح درست دارد و در واقع، تعبیرات متضاد یک واقعه به غیر قابل اطمینان بودن حافظهی انسان مربوط می شود. در حقیقت، تحقیقات نشان می دهند که وجود خاطرات اشتباه در ذهن، به سادگی این است که اتفاقی که اصلا نیفتاده، را طوری تعریف کنیم که گویی اتفاق افتاده است. هر زمان که شما چیزی را به یاد میآورید، آن را در ذهنتان بازبینی می کنید. اگر این یادآوری با خطا همراه بود، آنها را به گونهای توجیه می کنید که مطمئن شوید، صحیح هستند.
اما در مورد پرسش پایانی!آیا اصلا تعبیر یکتایی از یک اتفاق وجود دارد؟ با اینکه پاسخ معمولا مثبت است، گاه پاسخ «نه» است، به ویژه در مبحث مکانیک کوانتوم. در این قلمرو علمی، ذرات در فراموقعیتها قرار دارند؛ جایی که در آن ذرات در یک زمان در تمامی حالات ممکن سکنی گزیدهاند و تنها زمانی در یک حالت یکتا آرام می گیرند که دیده شوند (ذرات خجالتیاند).
بنابراین آیا آن حالت یکتا تنها حالت صحیح است یا تمامی حالات دیگر نیز به خودی خود صحیح هستند؟ همین سردرگمی در مورد ذرات میکروسکوپی کافی است تا شکرگزار وجود ماکروسکوپی خود باشید.