ایرانیان باستان در آغاز سال نو
پس از دوازده روز جشن‌گرفتن و شادی کردن که به یاد دوازده ماه سال است،
روز سیزدهم نوروز را که روز فرخنده‌ای‌ست به باغ و صحرا می‌رفتند و شادی
می‌کردند و درحقیقت با این ترتیب رسمی بودن دورهً نوروز را به پایان
می‌رساندند.
در ایران باستان پس از برگزاری مراسم نوروزی سیزدهم که به
"ایزد باران" تعلق داشت مردم به دشت و صحرا و کنار جویبارها می‌رفتند و به
شادی و پایکوبی می‌پرداختند و آرزوی بارش باران از خداوند می‌نمودند. هنوز
هم زرتشتیان از بامداد روز سیزدهم فروردین ماه، سفره نوروزی را بر
می‌چینند، خوردنی‌ها و مقداری آجیل و شیرینی‌های باقی‌مانده در سفره نوروز
را با خود به طبیعت می‌برند، سبزه‌های موجود در سفره را با خود برمی‌دارند و
به دشت و صحرا و کنار چشمه‌ها یا آب‌های روان می‌روند. سبزهٔ خود را در
کنار جویبارها به آب روان می‌سپارند.
چنین آداب و رسوم پسندیده‌ای همواره بخشی از اخلاق
نیک ایرانی-اسلامی بوده که برای عناصر طبیعت حتی تقدّس قائل بودند و آسیب
رساندن به آب و خاک و باد و هوا را اهانت به آفرینش الهی می‌دانستند.
با گذشت زمان و با توجه به رشد جمعیت و تکنولوژی، گاهی اوقات
همین انسان، محیط بیوفیزیکی خود را نادیده می‌گیرد. این موضوع اکنون در سطح
جهانی به رسمیت شناخته شده و دولت‌ها محدودیت‌هایی علیه فعالیت‌های تخریب
محیط زیست ایجاد کرده‌اند. اما معضلات تخریب زیست‌محیطی که در کشور ما
همزمان با آغاز بهار و زیباشدن طبیعت به چشم می‌خورد، تا حدّ زیادی قصور
عموم مردم است و نه لزوماً کاستی‌های دولتی. لذا برای رفع و رجوع آن هم هر
یک از تک تک ما باید به خود و اطرافیانش رجوع و عادات زشت را اصلاح کند.
متأسفانه عده‌ای معدود از روی نادانی، پایان تعطیلات نوروزی
را به لحظات رنج طبیعت تبدیل می‌کنند که تنها در عرض چند روز با ضرر رساندن
به محیط زیست، زنجیرهٔ حیات را دچار آسیب‌های جبران‌ناپذیری خواهد کرد.
صحنه‌ای بسیار فاجعه‌بار اما برای همۀ ما آشنای این روزها،
زمانی که به گردش و تفریح در طبیعت می‌گذرانیم، زباله‌های زشت موجود در
سبزه‌ها، کوه‌ها و چمنزارهاست.
برای جلوگیری از هرچه آسیب زدن بیشتر به طبیعت در این روزها،
چند مورد از عمده‌ترین دلایل تخریب زیست محیطی را ذکر می‌کنیم که توجه به
آنها در روز سیزدهم فروردین خالی از لطف نیست.
*** اگر بناست تا محیطی که از شهر فاصله می‌گیرید و
به دل طبیعت می‌زنید، رانندگی کنید، این روش هم هزینه سفر شما را کاهش
می‌دهد، ریسک جریمه شدن را پایین می‌آورد و هم هوای پاک بهاری را کمتر
آلوده می‌کند:
عدم تجاوز به حقوق دیگران، رانندگی با سرعت زیاد و ترمزهای
سنگین، مصرف بنزین را تا 5 درصد در شهرها افزایش می‌دهد. به طور کلی با
سرعت بسیار بالا حرکت نکنید. رانندگی با 120 کیلومتر در ساعت به جای 100
کیلومتر در ساعت، هزینه سوخت را 15 درصد افزایش می‌دهد.
در حفظ نگهداری ماشین شخصی‌تان دقت کنید و پیش از حرکت با
خانواده، چکاب‌های لازم را انجام دهید. فیلتر هوا را تمیز کرده و در صورت
لزوم عوض کنید. این کار هزینه مصرف را تا 10 درصد کاهش می دهد.
*** مُد ویرانگری به نام "ظروف یکبار مصرف"
فرهنگ استفاده از ظروف یک بار مصرف، ده سالی است که در جامعۀ
ما رواج پیدا کرده و تا پیش از این در دهه‌های شصت و هفتار به هیچ وجه مثل
امروز مرسوم نبود.
ما روزانه از وسایل یکبار مصرف مختلفی شامل ظرف و ظروف، کاسه
بشقاب پیش‌دستی، قاشق چنگال، دستمال سفره، ظروف آب، خشک کننده های کاغذی و
... استفاده می‌کنیم و این مُد شاید در وهلۀ اول ذره‌ای از زحمت زنان
خانه‌دار (در سازماندهیِ خورد و خوراکِ پیک نیک) کم کرده باشد، اما استفادۀ
افراطی از این ظروف پلاستیکی به حدی است که بیراه نیست اگر آن را یک مُد
ویرانگر بنامیم.
بنباراین می‌توان به جای خروارخروار خرید و استفاده از ظروف
یکبار مصرف، به همان ظروف قدیمی ملامین و استیل روی آورد و البته همۀ اعضای
خانواده و گروه گردشی را در جمع و جور کردن و شستن آنها سهیم کرد، نه فقط
مادران (!)
البته بدیهی است می‌توان از بسیاری از وسایل یکبار مصرف مجددا پس از شستشو استفاده نمود.
*** مدیریت پسماندها و زباله‌های تولید شده
بطریها و ظروف کنسروها را قبل از انداختن به آشغالدانها جهت
جلوگیری از ورود حشرات و حیوانات آبکشی کنید و مواد زائد غذایی را از کاغذ
جدا کنید.
یکی از راههای کمک به محیط زیست مدیریت زباله هاست. زباله های
خانگی را در پلاستیکهای دربسته گذاشته، مخصوصا زباله های تجزیه ناپذیر، و
آنها را در زیر خاک دفن کنید. ریختن زباله در مسیر آبراهه ها، رودخانه ها و
طبیعت خطر بالقوه ای را در بهداشت، سلامتی و تخریب محیط زیست ایجاد می
کند.
*** توصیه های عمومی دیگر برای جلوگیری از تخریب محیط زیست که اغلب آنها در سیزده بدر مصداق می‌یابند:
- عدم استفاده و یا کاهش استفاده از فرآورده های خطرزا و مسموم در مصارف خانگی و تجاری
- مهار ریختن پس مانده های فرآورده های شوینده، رنگهای شیمیایی،حلالهای شیمیایی و سموم آفت کش های مستعمل
- تشویق اصناف در تقبل مسئولیت در قبال محیط زیست
- اطلاع عموم مردم از برنامه ها در حفاظت از محیط زیست و ارتقای آنها
- گزارش تخلیه غیر قانونی زباله و تخطی از مقررات
- جلوگیری از قطع بی رویه درختان ونابودی جنگلها ومراتع.
- جلوگیری از شکار بی رویه جانوران ، آبزیان و…
- مراقبت از آبها وجلوگیری از آلودگی منابع آبی(رودخانه ها،دریاهاوسایر منابع)
- تفکیک زباله هااز هم(کاغذ-پلاستیک-مواد یکبار مصرف و…)وبازیافت پس مانده ها
- جلوگیری از تولید زباله وآموزش درست مصرف کردن
- اسراف نکردن در منابع طبیعی مثل نفت ،گاز،آب و..
- کاهش استفاده از اسپری ها که باعث تخریب لایه ازن می شوند.
- جلوگیری از آلودگی هوا مخصوصا” در شهرهای بزرگ با آموزش فرهنگ استفاده از وسایل نقلیه
- جدی گرفتن پیام مسئولین برای حفاظت از محیط زیست
- اجرای طرحهای آموزشی برای فرهنگ سازی
- اجرای طرحهای همکاری سازمان محیط زیست با سایر ارگانها حتی مدارس در -پاک سازی مراتع،جنگل ها،سواحل دریاها،پارکها و…
- منابع اصلی آلودگی شناخته شود وفهرستی از مواد آلوده کننده مشخص شود.
برخی بر این باورند که در روز 13 فروردین باید برای راندن نحسی، از خانه بیرون روند و نحسی را در طبیعت به‌در کنند.
برای اثبات اینکه ایرانیان قدیم هم این دیدگاه را داشتند هیچ
روایت تاریخی و قابل استنادی وجود ندارد، اما اگر به طبیعتِ نوشکفته و
بهارِ سیزده روزه آسیب بزنیم، حقیقتاً روز و ماه و سال خود را به دست
خودمان "نحس" کرده‌ایم.
