سرطان سینه یا پستان؛ عوامل، علائم و درمان

  تابناک باتو - سرطان سینه یا همان سرطان پستان (Breast cancer) چیست؟ علائم این بیماری کدام است؟ تشخیص و درمان این بیماری از چه راه هایی صورت می پذیرد؟ برای دریافت پاسخ به اینها و دیگر پرسش های خود برای بیماری سرطان سینه (پستان) با «تابناک باتو» همراه شوید.

سرطان پستان یا سرطان سینه (Breast cancer) به نوعی از سرطان گفته می‌شود که از بافت پستان آغاز می‌شود. علائم سرطان سینه می‌تواند یک توده در سینه، تغییر در شکل سینه، گودی پوست، ترشح مایع از نوک سینه، یا پوسته شدن قسمتی از پوست باشد. در افرادی که بیماری در اندام‌های دیگر آنها گسترش پیدا کرده باشد، این علائم می‌توانند درد استخوان، غدد لنفاوی متورم، تنگی نفس، یا یرقان باشند.

عوامل خطر ابتلا به سرطان سینه عبارتند از مرض چاقی، عدم تمرین فیزیکی، نوشیدن نوشیدنی‌های الکلی، درمان جایگزینی هورمون در طول یائسگی، پرتوهای یونی، اولین قاعدگی در سنین پایین، و دیر بچه دار شدن یا بچه دار نشدن. دلیل حدود ۵ تا ۱۰ درصد از موارد ابتلا به این بیماری ژن‌هایی هستند که از والدین فرد به ارث رسیده‌اند، از جمله BRCA1 و BRCA2. معمولاً سرطان سینه در سلول‌های دیواره مجاری شیر و لوبول‌ها که تأمین کننده شیر مجاری هستند، ایجاد می‌شود. به سرطان‌هایی که از این مجاری شروع می‌شوند، کارسینوم پستان گفته می‌شود، در حالیکه سرطان‌های ایجاد شده از لوبول‌ها با نام سرطان لوبولار شناخته شده‌اند. به علاوه، بیش از ۱۸ زیر-نوع سرطان سینه دیگر وجود دارد.برخی از سرطان‌ها از ضایعات پیش تهاجمی از قبیل کارسینوم مجرایی درجا ایجاد می‌شوند. تشخیص سرطان سینه با انجام یک نمونه برداری از توده مربوطه تأیید می‌شود. پس از تشخیص سرطان، آزمایش‌های بیشتری انجام می‌شوند تا مشخص شود که آیا سرطان به قسمت‌های دیگر بدن نیز سرایت کرده یا خیر و چه درمان‌هایی ممکن است نسبت به بیماری واکنش نشان دهند.

بر اساس نتایج یک تحقیق، داروهای ارزان قیمتی که معمولاً برای تقویت استخوان مصرف می‌شوند می‌توانند مرگ و میر ناشی از سرطان سینه را کاهش دهند. بیس فسفونات‌ها (Bisphosphonates) عمدتاً برای جلوگیری از تحلیل استخوان در افراد مبتلا به پوکی استخوان استفاده می‌شوند. این داروها از تغذیه هر سلول سرطانی که در استخوان گسترش می‌یابد، جلوگیری می‌کنند و به این ترتیب رشد سلول‌های سرطانی را متوقف می‌سازند.

توازن مزایا در مقابل مضرات غربالگری سرطان سینه بحث‌برانگیز است. بنیاد همیاری کوکران در سال ۲۰۱۳ اعلام کرد که مشخص نیست آیا غربالگری ماموگرافی مزایای بیشتری دارد یا مضرات بیشتری. یک مرور برای گروه ضربت خدمات پیشگیری آمریکا در سال ۲۰۰۹ شواهدی را دربارهٔ مزایا در افراد ۴۰ تا ۷۰ ساله یافت و سازمان توصیه می‌کند زنان ۵۰ تا ۷۴ ساله هر دو سال یکبار غربالگری را انجام دهند. برای پیشگیری از ابتلا به سرطان سینه در افرادی که احتمال ابتلاء در آنها بالا است، ممکن است از داروهای تاموکسیفن یا رالوکسیفن استفاده شود.

برداشتن هر دو سینه از طریق جراحی یک اقدام پیشگیرانه مفید در برخی از زنان پر خطر است. برای افرادی که ابتلاء به سرطان در آنها تشخیص داده شده است، می‌توان از تعدادی از درمان‌ها استفاده کرد، از قبیل جراحی، پرتودرمانی، شیمی درمانی و درمان هدفمند. انواع جراحی عبارتست از عمل جراحی حفظ پستان یا ماستکتومی. ممکن است در عمل جراحی یا در یک تاریخ دیگر عمل بازسازی پستانانجام شود. در افرادی که سرطان در سایر قسمت‌های بدن آنها گسترش یافته است، درمان‌ها عمدتاً به منظور بهبود کیفیت زندگی و راحتی فرد انجام می‌گیرند. پزشکان متخصصان اعتقاد دارند افزایش سن بارداری و عدم شیردهی دو عامل مهم در بروز سرطان سینه است، از همین رو بارداری و شیردهی احتمال بروز این سرطان را کاهش می‌دهد.

نتایج سرطان سینه بسته به نوع سرطان، میزان بیماری، و سن فرد متغیر است. نرخ بقا در کشورهای توسعه‌یافته بالا است، به گونه‌ای که ۸۰ درصد و ۹۰ درصد از افراد در انگلستان و آمریکا حداقل ۵ سال زنده هستند. نرخ بقا در کشورهای در حال توسعه پایین‌تر است. در سراسر دنیا، سرطان سینه مهم‌ترین نوع سرطان در زنان است و ۲۵ درصد از تمام موارد سرطان را به خود اختصاص می‌دهد. در سال ۲۰۱۲، 81.6 بر پایه گفته متخصصان در ایران سالانه هشت هزار نفر به سرطان سینه مبتلا می‌شوند و شیوع ابتلا به سرطان سینه در بین زنان ایرانی حدود ۳۰ تا ۳۵ مورد در ۱۰۰ هزار است.

سرطان سینه یكی از شایع ‌ترین سرطان‌ها در میان زنان ایرانی محسوب می‌شود و سالانه 7 هزار زن ایرانی به این سرطان مبتلا می‌شوند لذا با توجه به این‌كه 70 درصد این بیماران بالای 5 سال عمر می‌كنند اكنون حدود 70 هزار زن مبتلا به این بیماری در كشور داریم و این آمار كمی نیست! بویژه آن‌كه سن ابتلا به سرطان سینه در ایران 5 سال پایین‌تر از سطح جهانی است. در زمان حاضر به طور متوسط سن ابتلا به این بیماری در ایران بین 45 تا 55 سال است در حالی كه این سن در كشورهای غربی بین 50 تا 60 سال است.

بیماری سرطان پستان مانند سایر بیماری‌های سرطان چهار مرحله اول تا چهارم دارد،مرحله اول آن كاملا قابل علاج قطعی است،مرحله دوم و سوم،مرحله كلینیكی است كه بیمار باید تحت درمان‌های خاص و عمدتا جراحی و شیمی‌درمانی قرار گیرد؛ اما مرحله چهارم زمانی است كه بیماری خیلی پیشرفت كرده است و كار زیادی برای آن نمی‌توان انجام داد.

تومورهای خوش خیم و بدخیم چه تفاوتی با یکدیگر دارند؟

باید گفت، در تمام تومورها رشد سریع و زیاد سلول ها وجود دارد. خواه این تومور خوش خیم باشد یا بدخیم. آنچه حائز اهمیت است و تفاوت اصلی این دو نوع تومور را سبب می شود این است که روند زیاد شدن سلول ها در تومورهای خوش خیم در مرحله مشخصی متوقف می شود ولی در تومورهای بدخیم به صورت غیرقابل مهار ادامه می یابد. این رشد سلولی در تومورهای بدخیم که همان سرطان است تا حدی ادامه می یابد که در صورت عدم درمان تمامی قسمت های بدن را تحت تأثیر قرار داده و از کار می اندازد. این در حالی است که این اتفاق، هرگز در تومورهای خوش خیم نمی افتد.

سرطان پستان، شایع ترین سرطانی است که خانم ها به آن مبتلا می شوند. در کشورهای غربی این بیماری بیشتر در سنین بالای 50 سال دیده می شود ولی در کشور ما بیماران جوان تر هستند و در بسیاری از موارد به علت عدم آگاهی از علائم بیماری در مراحل پیشرفته تری مراجعه می کنند.

هر چقدر سرطان پستان زودتر تشخیص داده شود، درمان آن آسان تر و موفقیت آمیز تر است. به همین دلیل لازم است بانوان جهت حفظ سلامت خود، حقایقی را در مورد این بیماری بدانند.

عوامل خطرزا

عوامل خطرزا در سرطان پستان؛

 ـ  سن بالا

ـ سطح بالای فاکتور رشد شبه انسولینی در خون زنان پیش از یائسگی (insulinlike growth factor)

ـ سطح بالای استروژن در خون زنان قبل از یائسگی

ـ سابقهٔ سرطان پستان در فامیل (تغییرات ارثی در ژن‌های BRCA1 و BRCA2 نام اختصاری برای سرطان پستان ۱ و سرطان پستان ۲) در بسیاری از مبتلایان به سرطان‌های پستان و تخمدان وجود داشته است

ـ سابقهٔ قبلی ابتلاء به سرطان سینه و یا برخی موارد غیرطبیعی دیگر در بافت سینه

ـ افزایش مواجهه زنان با هورمون استروژن که در شرایط زیر رخ می‌دهد:

- بروز اولین دورهٔ قاعدگی قبل از ۱۳ سالگی

- یائسگی بعد از ۵۱ سالگی

- استفاده از درمان جایگزینی هورمون با استروژن

- افرادی که در طول زندگی باردار نشده‌اند و یا اولین بارداری آنها بعد از ۳۰ سالگی بوده‌است.

ـ اضافه وزن و چاقی خصوصاً بعد از یائسگی

ـ مصرف الکل

ـ نوع تغذیه: مصرف شیرینی علاوه بر احتمال ابتلا به چاقی، دیابت، بیماری‌های متابولسیم و بیماری‌های قلبی، با سرطان سینه و متاستاز تومور مرتبط است و احتمال بروز این عارضه را افزایش می‌دهد.

ـ زندگی بی تحرک و فعالیت بدنی کم

ـ زنانی که ژن جهش‌یافته BRCA1 وBRCA2 دارند، ۳ تا ۷ برابر بیش‌تر از زنانی که فاقد این ژن‌ها هستند دچار سرطان پستان می‌شوند.

ـ هیچ رابطهٔ علمی بین استفاده از هر گونه سینه‌بند با بروز سرطان پستان پیدا نشده است.

ـ به نظر متخصصان فاصله گرفتن از باروری و محدودکردن فرزندآوری در کنار عامل تغذیه موجب بالاتر رفتن آمار ابتلا به سرطان سینه می‌شود.

علائم و نشانه های سرطان سینه چیست؟

1- توده یا تومور پستان

توده های مشکوک به سرطان در لمس به صورت سفت یا سخت، گاه غیرمتحرک و با چسبندگی به اطراف لمس می شوند. همان گونه که قبلاً گفته شد، اغلب این توده ها منفرد و بدون درد هستند. باید توجه داشت که قضاوت در مورد خوش خیم یا بدخیم بودن توده، بعهده پزشک معالج بوده و پس از بررسی های دقیق مقدور خواهد بود.

2- ترشح از نوک پستان

ترشحات پستان می توانند به رنگ های مختلف مشاهده شوند (سفید، قهوه ای، آبی، خاکستری، قرمز، سبز و یا بدون رنگ). ترشح ناشی از سرطان پستان معمولاً خون واضح و یا خونابه ای یا در برخی از موارد بی رنگ می باشد. ترشح خونی یا آبکی که خودبخودی بوده و از یک پستان و از یک مجرا خارج شود، یا همراه با غده ای در پستان باشد، شک به سرطان را افزایش می دهد.

3- تغییرات پوست پستان

این تغییرات به صورت فرورفتگی و یا کشیدگی پوست پستان بروز می کنند. فرورفتگی پوست پستان ممکن است بطور ثابت و مشخص وجود داشته باشد و یا در حالات خاصی از معاینه پستان دیده شود. کشیدگی پوست، اگر چه علامتی مهم است ولی یافته قطعی دال بر سرطان نیست و گاهی به دنبال بیماری های خوش خیم پستان نیز دیده می شود.

4- تغییرات نوک پستان

در بعضی افراد فرورفتگی نوک پستان ممکن است بعد از شیردهی یا پس از دوران بلوغ ایجاد شود که معمولاً به طور خود به خودی و یا با دستکاری خود فرد به حالت اول برمی گردد. در حالیکه در سرطان، این فرورفتگی حالت ثابت دارد و با معاینه دقیق پستان ممکن است وجود غده ای در زیر نوک و هاله پستان مشخص شود.

قرمزی و خارش نوک پستان همراه با پوسته پوسته شدن و ترک خوردن آن، می تواند علامت نوعی از سرطان پستان به نام پاژه باشد مگر اینکه خلاف آن ثابت شود.

5- بزرگی غدد لنفاوی زیر بغل

آنچه از اهمیت ویژه ای برخوردار است این موضوع است که بزرگی غدد لنفاوی زیربغل می تواند به دلیل ضایعات خوش خیم و حتی التهاب ها و ضربه به ناحیه دست و یا پستان باشد. بنابراین اگرچه این علامت بیمار را به سمت بررسی های بیشتر هدایت می کند ولی باید دانست که این حالت از ابتدا نگران کننده نیست.

6- تغییراندازه پستان

گاه به علت بزرگی بیش از حد یک تومور و یا التهاب قابل توجه دور تومورهای کوچکتر، پستان در یک طرف، بطور واضحی بزرگتر از طرف مقابل می شود. البته اندازة دو پستان در افراد سالم نیز کاملاً مشابه نیست ولی بزرگی یک پستان نسبت به طرف دیگر که اخیراً ایجاد شده است، باید مورد توجه قرار گیرد و با انجام معاینه از عدم وجود توده و سلامت پستان مطمئن شد. گاهی هم تومورهای خوش خیم و نیز ضربه به پستان، خونریزی و یا التهاب ناشی از تجمع شیر در پستان (بویژه در خانم های باردار و شیرده) و کیست های بزرگ، باعث این عدم تقارن می شوند که با معاینه و استفاده از روش های تشخیصی، می توان نوع آنها را تعیین نمود (3 و 2).

با وجود آنکه نمی توان از ایجاد سرطان پستان جلوگیری کرد ولی با تشخیص زودرس و به موقع آن، شانس بیشتری برای درمان موفقیت آمیز این بیماری وجود دارد.

روش های تشخیص سرطان سینه (پستان)

سه روش شناخته شده برای تشخیص زودرس سرطان سینه وجود دارد که عبارتند از:

ـ خودآزمایی پستان

ـ معاینه پستان توسط پزشک

ـ ماموگرافی

درمان

کارشناسان اعلام کردند 'پالبوسیکلیب' (Palbociclib) یک داروی خوراکی جدید در درمان سرطان سینه است که ظرفیت مقابله با سایر انواع سرطان را نیز دارد. این دارو با جلوگیری از فعالیت آنزیم‌های CDK4 و CDK6، تقسیم سریع سلول‌های سرطانی را هدف قرار می‌دهد. این دارو به واقع نخستین بازدارنده در برابر فعالیت دو آنزیم یاد شده است که عملکرد آن برای درمان سرطان سینه تأیید شده است.

نگاهی به نظرات پزشکان متخصص و کارشناسان در مورد این بیماری

دكتر محمداسماعیل اكبری، رئیس مركز تحقیقات دانشگاه علوم پزشكی شهید بهشتی دراین‌باره می‌گوید: در سرطان سینه،مبتلایان شانس بالایی برای زنده ماندن داشته و پس از درمان، احتمال بازگشت و عود مجدد بیماری وجود دارد. بنابراین بیماران مبتلا به سرطان سینه باید تحت نظر پزشك معالج قرار بگیرند.

دكتر اكبری با بیان اینكه احتمال پیشگیری از 40 درصد انواع سرطان‌ها وجود دارد،اظهار كرد:سرطان سینه نیز یكی از انواع سرطانی است كه به راحتی می‌توان با تشخیص زود رس از آن پیشگیری كرد و تنها شرط آن، هشیار بودن مردم جامعه بخصوص زنان است. رئیس مركز تحقیقات سرطان با بیان این كه سابقه فامیلی احتمال ابتلا به سرطان سینه را 5 برابر افزایش می‌دهد، اذعان كرد: از این رو پیشگیری از این سرطان بسیار حائز اهمیت است تا این بیماری در مراحل ابتدایی تشخیص داده شود. وی با بیان این‌كه نازایی و عدم شیردهی زنان از عوامل ابتلا به سرطان سینه به شمار می‌رود، خاطرنشان كرد: زنانی كه پس از بارداری شیردهی نداشته یا نازا هستند، یكی از فاكتورهای خطر برای ابتلا به این سرطان را دارا هستند.

دكتر حمیدرضا میرزایی كه در زمینه سرطان‌ شناسی تحقیق می‌كند، معتقد است: سرطان سینه شایع‌ ترین بدخیمی در زنان كشور است كه برخلاف بسیاری از بیماری‌ها، تنها انسان مدرن نیست كه با عارضه سرطان سینه دست به گریبان است،متون تاریخی نشان دهنده این حقیقت است كه پزشكان قدیمی نیز در جستجوی راهی برای درمان این بیماری بوده‌اند. استعمال دخانیات و بخصوص قلیان از عوامل بسیار خطرناك ابتلا به سرطان سینه به شمار می‌رود.

همچنین افزایش وزن غیرطبیعی و مصرف تركیبات هورمونی‌ زنانه به صورت غیرعلمی نیز از عوامل موثر در ابتلا به این سرطان محسوب می‌شود. همچنین سابقه فامیلی و سقط جنین غیرطبی از عوامل موثر در ابتلا به سرطان سینه محسوب می‌شود. دكتر آسیه الفت‌بخش، عضو هیأت علمی جهاد دانشگاهی درباره نشانه‌های این بیماری می‌گوید: درد، التهاب، تورم، قرمزی و فرو رفتگی نوك سینه از علائم شایع سرطان سینه به شمار می‌رود.

به گفته وی، سن بالا، سابقه فامیلی ابتلا به سرطان، اولین حاملگی بالای 30 سال، قاعدگی زیر 12 سال، یائسگی بالای 55 سال، عدم حاملگی، عدم شیردهی و هورمون‌ درمانی بعد از یائسگی از عوامل خطر در ابتلا به سرطان سینه هستند. دردهای شایع سینه به دو دسته دوره‌ای و غیردوره‌ای تقسیم می‌شود كه دردهای دوره‌ای در زنان 30 تا 35 ساله در نیمه دوم قاعدگی یا در صورت مصرف هورمون دیده می‌شود.دردهای دوره‌ای غالبا دو طرفه هستند و به علت شدت درد به زیر بغل منتشر می‌شوند و همچنین با مصرف كافئین یا در صورت اضطراب و افسردگی تشدید می‌شوند و عموما علت این دردها تغییرات هورمونی است.

عضو هیأت علمی جهاد دانشگاهی علوم پزشكی تهران در خصوص دردهای غیردوره‌ای گفت:این دردها بدون ارتباط با قاعدگی هستند،معمولا در افراد بالای 40 سال دیده می‌شود و ماهیت سوزنی یا كششی دارند. علت دردهای غیردوره‌ای عموما كیست‌های ناحیه سینه،دردهای قلبی عضلانی، توده‌های خوش خیم یا بدخیم سینه هستند.

یكی دیگر از نگرانی‌های زنان در ارتباط با سرطان پستان به بحث زیبایی و حفظ تناسب اندام آنها برمی‌گردد.پزشكان ایرانی تقریبا از حدود 20 سال پیش در عمل جراحی سرطان سینه قادر به حفظ سینه‌ها هستند.ضمن این‌كه استفاده از پروتزهای سینه می‌تواند نگرانی خانم‌ها را دراین‌باره برطرف كند.با این حال زنان جامعه ما باید برای تشخیص و پیشگیری از سرطان سینه، ماهی یك بار معاینه كلینیكی و سالی یك بار ماموگرافی را فراموش نكنند.

تهیه و تنظیم: تابناک باتو

منابع: ویکی پدیا؛ نمناک؛ سیمرغ