هر انسان عاقل و باشعوري وقتي براي مداواي جسم بيمار خود نزد پزشك مي‌رود و پزشك درمانگر به او دارويي اعم از قرص، كپسول، شربت يا آمپول مي‌دهد كه بايد براي يك دوره مصرف كند از پزشك مي‌پرسد كه عوارض اين داروهاي تجويز شده چيست؟
پزشكان نيز معمولا از بيماران مي‌پرسند كه آيا بيماري خاصي دارد و براساس پاسخي كه مي‌شنوند داروي درد مي‌نويسند. داروها بر اساس مواد شكل‌دهنده اگر به صوررت بلندمدت مصرف شوند عوارض دارند. استامينوفن كه يك داروي ضد درد است و در همه جامعه‌ها از جمله ايران حتي بدون نسخه پزشك نيز توسط دردداران مصرف مي‌شود نيز اكنون معلوم شده دو اثر مخالف هم دارد.
گروهي از پژوهشگران امريكايي مي‌گويند استامينوفن، مسكن رايجي كه بدون نسخه به فروش مي‌رسد، علاوه بر درد جسماني بر واكنش‌هاي عاطفي هم تاثير مي‌گذارد، و با مصرف آن، هم عواطف و احساسات منفي كمتر درك مي‌شوند و هم عواطف و احساسات مثبت. تحقيقات اخير اين نظريه را مطرح كرده بودند كه استامينوفن علاوه بر درد جسماني، باعث مي‌شود فرد تجربيات آزاردهنده اجتماعي يا احساسات تلخ ناشي از روابط خود را هم با شدت كمتري درك كند.
تحقيق پژوهشگران دانشگاه اوهايو تاثير اين دارو را علاوه بر كاهش درك احساسات منفي، شامل احساسات مثبت مثل لذت هم مي‌داند. اين تحقيق به اين نتيجه رسيده كه استامينوفن علاوه بر تسكين دردهاي جسماني، احساسات، چه مثبت چه منفي، را نيز كرخ مي‌كند. بنابراين مي‌توان گفت كه اين دارو علاوه بر درد مي‌تواند احساس لذت را نيز در فرد كاهش دهد. به گفته جفري دورسو، روانشناس اجتماعي در دانشگاه اوهايو و مدير اين تيم پژوهشي، «به استامينوفن بايد به ديد يك تسكين‌دهنده همه‌جانبه احساسات نگاه كرد نه فقط مسكن درد.»
او در اين تحقيق تجربي به ۸۲ دانشجو در دو نوبت يك قرص يك گرمي استامينوفن و يك قرص دارونما (پلاسبو) داد. محققان سپس در هر نوبت پس از گذشت يك ساعت، يعني زمان آغاز فعاليت دارو، به دانشجويان چهل عكس نشان دادند كه از نظر حسي و عاطفي برانگيزاننده بودند؛ مثلا عكس‌هايي از كودكان دچار سوءتغذيه شديد يا كودكان شادي كه با گربه بازي مي‌كردند. پس از آن، از دانشجويان خواسته شد كه براساس مثبت يا منفي بودن تصاوير به هركدام تا پنج نمره مثبت يا منفي بدهند. در نوبت بعدي از آنها خواسته شد كه واكنش عاطفي خود را به عكس‌ها، با صفر به معني كم يا بي‌تفاوتي و ده براي بيشترين عكس‌العمل احساسي، ارزيابي كنند. نتايج نشان داد آنهايي كه قرص حاوي دارو را خورده بودند عكس‌العمل احساسي كمتري به تصاوير نشان داده بودند؛ به اين ترتيب كه عكس‌هاي شاد تاثير كمتري در انگيزش احساسات داشتند و عكس‌هاي منقلب‌كننده نيز احساسات را كمتر جريحه‌دار كرده بودند.
پروفسور ژول دمول، استاد داروسازي دانشگاه ژنو معتقد است دليل چنين اثري مي‌تواند اين باشد كه «استامينوفن روي همان مسيري اثر مي‌گذارد كه سروتونين در سيستم اعصاب مركزي طي مي‌كند.» سروتونين هورموني است كه باعث ثبات خلق و كاهش اضطراب و افسردگي مي‌شود بنابراين در ايجاد احساسات خوب نقش دارد.
پروفسور ژول دمول، استاد داروسازي دانشگاه ژنو هم معتقد است: «من مولكول استامينوفن را مي‌شناسم بنابراين براي من بديهي است كه استامينوفن روي‌گيرنده‌هاي مختلفي اثر بگذارد و اصلا تعجب نمي‌كنم اگر تاثيرات ديگر اين مولكول روزي كشف شود.» با اينكه روش اين تحقيق به نظر پروفسور ژول دمول و محققان ديگر روش «به بهترين شكلي انجام شده» اما تحقيق روي جمعيت نسبتا كمي انجام گرفته، و درباره كساني كه در اين تحقيق شركت داشتند هيچ اطلاعاتي ارايه نشده است.
نتايج اين تحقيق با اينكه جالب هستند و اين احتمال را مطرح مي‌كند كه استامينوفن روي‌گيرنده‌هاي مختلفي اثر مي‌گذارد اما نمي‌توان به اين نتيجه رسيد كه استامينوفن مي‌تواند واكنش‌هاي عاطفي به اتفاقات زندگي واقعي را تخفيف دهد و مثلا از آن عنوان داروي ضد اضطراب استفاده شود يا اينكه خوردن استامينوفن لذت شب عروسي فرد را كم كند. به عبارت ديگر تا تحقيقات بيشتر با نتايج روشن‌تر و محكم‌تري انجام نشود، نتيجه اين تحقيق كاربرد باليني ندارد.
استامينوفن
مصرف تب‌بر به قرون وسطي برمي‌گردد، زماني كه مصريان از عصاره برگ درخت بيد و ساليسيلات موجود در آن براي كاهش درد و تب استفاده مي‌كردند. بعدها بقراط نيز با شعار «طبيعت، پزشك همه بيماران است» براي تسكين درد زايمان و كاهش تب، جوشانده برگ درخت بيد را توصيه مي‌كرد.
يونانيان و روميان نيز قرن‌ها اين روش را با اندكي تغيير به‌كار مي‌گرفتند، گاهي بصورت تركيبي با برگ درخت گنه گنه. اما به تدريج با ناياب شدن و در نتيجه گران شدن برگ گنه‌گنه نياز به مواد جايگزين پديدار شد. تا اينكه در اواخر قرن نوزدهم پس از چهل سال تلاش براي پالايش و جداسازي ماده اصلي اين دارو، داروسازي به اشتباه مواد ديگري را دراختيار يك تيم تحقيقاتي قرار داد و به اين ترتيب استامينوفن در پي يك اشتباه كشف شد.
استامينوفن يا پاراستامول يكي از پرفروش‌ترين داروهايي است كه تقريبا در همه جاي دنيا بدون نسخه پزشك در اختيار مردم قرار مي‌گيرد.
استامينوفن نامي است كه براي داروي پاراستامول در امريكا، كانادا و ژاپن انتخاب شده است و همچنين با نام‌هاي تجاري مختلفي مانند پنادول و تايلنول در كشورهاي ديگر انگليسي زبان به فروش مي‌رسد. پاراستامول عموما به عنوان يك مسكن ضعيف دردهاي جسمي و تب‌بر مصرف مي‌شود. اما از اين دارو به همراه تركيبات ديگر، در تسكين‌هاي دردهاي سخت پس از جراحي يا مراقبت‌هاي تسكيني براي بيماران سرطاني نيز استفاده مي‌شود. با اين حال مصرف بيش از حد اين دارو مي‌تواند نارسايي حاد و كشنده كبد را درپي داشته باشد؛ به ويژه در سنين بالا، افرادي كه به چند بيماري مبتلا هستند يا چندين نوع داروي ديگر هم مصرف مي‌كنند.
سازمان غذا و داروي امريكا توصيه مي‌كند كه استامينوفن مطابق دستور پزشك مصرف شود. در سال ۲۰۱۱ اين سازمان حتي يك برنامه آموزشي براي آگاهي رساني عمومي جهت پيشگيري از مصرف بيش از حد (overdose) تدارك ديده بود. اثرات جانبي و خطر آسيب‌ديدگي كبدي ناشي از مصرف اين دارو همراه با مصرف مكرر الكل افزايش مي‌يابد. مسموميت استامينوفن يكي از دلايل مهم آسيب كبدي در دنياي غرب است و در امريكا، استراليا، انگلستان و نيوزيلند از شايعترين مسموميت‌هاي دارويي است.
با اين حال هنوز از نظر آكادمي متخصصان اطفال امريكا و موسسه ملي بهداشت و مراقبت‌هاي عالي اين كشور، استامينوفن مناسبترين دارو براي براي كاهش درد و تب در كودكان است. به اين ترتيب پاراستامول يا استامينوفن اصولا اگر بصورت نامكرر، به اندازه كم و مطابق دستور پزشك يا توصيه‌هاي شركت سازنده استفاده شود، دارويي بي‌خطر شناخته مي‌شود. توزيع اين دارو در ايران در سال ۱۳۹۲، به صورت قرص ساده ۳۲۵ ميلي‌گرمي يا ۵۰۰ ميلي‌گرمي همراه با كدئين، به يك ميليارد و ۵۳۰ ميليون عدد قرص رسيد.
منبع: ساعت 24
