طبق آخرین آمار اعلام شده از سوی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، ۲۳ درصد مردم کشور از مشکلات جدی سلامت روان رنج میبرند که شایعترین اختلالات روان در کشور نیز استرس، اضطراب و افسردگی است.
استرس یا تنیدگی یا فشار روانی در روانشناسی به معنای فشار و نیرو است و هر محرکی که در انسان ایجاد تنش کند، استرس زا یا عامل تنیدگی نامیده میشود.
هر چالش یا تهدیدی برای ما رفاه افراد به عنوان استرس تلقی میشود و هرچند استرس در باور عموم مردم به عنوان یک پدیده منفی نقش بسته اما شاید تعجب کنید اگر بدانید که زندگی بدون استرس نی میتواند خسته کننده و حتی بیمعنی باشد یعنی استرس هم جنبه مثبت دارد و هم جنبه منفی.
اما آنچه بیشتر در سلامت روان به آن توجه میشود جنبه منفی استرس است که میتواند منجر به اختلالات روان شود.
**هنگام استرس چه اتفاقی در بدن میافتد؟
استرس به احساس فرد نسبت به یک موقعیت گفته میشود در حالیکه عوامل استرس زا مانند سر و صدا در محیط پیرامون وجود دارند.
هنگامی که فرد دچار استرس میشود بدن مقادیر زیادی از مواد شیمیایی مختلف مانند کورتیزول، آدرنالین و نورآدرنالین تولید میکند که موجب افزایش ضربان قلب، آمادگی عضلانی، افزایش تعریق و هشیاری میشود که همه این عوامل کمک میکند که انسان در یک وضعیت خطرناک براثر استرس واکنش بهتری نشان دهد.
البته این استرس تاثیرات دیگری نیز بر بدن دارد که منفی است مانند تاثیرات منفی آن بر سیستم گوارش و سیستم ایمنی بدن.
افزایش ضربان قلب و تندتر نفس کشیدن نیز در طولانی مدت میتواند مشکلاتی برای سلامتی ایجاد کند.
اگر افراد مهارتهای لازم برای مبارزه با وضعیت تنش زا را داشته باشند میتوانند از تاثیرات منفی استرس بر سلامت پیشگیری کنند.
**مهارت مقابله با استرس و فشارهای روانی
توانایی مقابله با استرس، هیجانات و فشارهای روانی شامل شناخت استرسهای مختلف زندگی و تاثیر آنها بر فرد است.
شناسایی منابع استرس و نحوه تاثیر آن بر انسان، فرد را قادر میسازد تا با اعمال و موضع گیریهای خود، فشار و استرس را کاهش دهد.
کودکان و نوجوانان باید راههای تشخیص هیجانها را در خود و دیگران بیاموزند و شیوههای تاثیرگذاری هیجانها بر رفتار و روشهای مقابله با آن را تمرین کنند.
**دورانی نوجوانی و جوان، دوران اوج استرس
به گفته کارشناسان سلامت روان دانشگاه علوم پزشکی تهران، نوجوانی و جوانی را میتوان دوره جوشش و بروز شدید هیجانهایی مانند خشم، اندوه، نفرت و پرخاشگری دانست که اغلب این هیجانات نیز کنترل نشده هستند و بهداشت روانی فرد را بطورجدی تهدید میکنند. کنار آمدن با فشار روانی نیز در میان مهارتهای زندگی نقش مهم دارد زیرا زندگی کردن در محیطهای پرتراکم شهری، تصمیم گیری اساسی در مراحل تحصیل، شغل، ازدواج، و دهها متغیر دیگر، کم وبیش فرد را در معرض فشارهای روانی قرار میدهد.
مدت هاست که پژوهشگران رابطه فشارهای روانی با بیماریهای جسمی و روانشناختی را تائید کردهاند.
**رابطه بیماریهای جسمی با استرس
متخصصان سلامت روان دانشگاه علوم پزشکی تهران میگویند که بیماریهای روان تنی مانند بیماریهای دستگاه گوارش، بیماریهای قلبی و به ویژه فشارخون و سردردهای میگرنی با زندگی همراه با فشار روانی رابطه انکارناپذیری دارند.
در بعد روانشناختی نیز ادامه فشارهای روانی، بهداشت روانشناختی افراد را به طورجدی در معرض خطر قرار میدهد.
اضطراب، افسردگی و بیاعتمادی به محیط شایعترین تبعات قرار گرفتن شخص در محیط فشارزا است.
**راههای مقابله با استرس
در مورد فشار روانی توجه به سه عنصر «منبع فشارهای روانی»، «شناخت راههای اثرگذاری فشارهای روانی بر انسان» و «چگونگی کنترل آثار فشارهای روانی»، ضروری است.
میزان فشارهای روانی را در زندگی نمیتوان به صفر رساند اما راههایی برای مقابله با آنها وجود دارد.
بطور مثال میتوان به گونهای عمل کرد که منابع فشارهای روانی کاهش یابد. به علاوه ایجاد تغییر در محیط فیزیکی با شیوه زندگی، برخی منابع فشارزا را از بین میبرد.
معمولا ارزیابیشناختی شخص از موقعیت فشارزا، نحوه مواجهه او را با آن موقعیت مشخص میسازد. این ارزیابیهایشناختی، همواره چهارچوب منطقی ندارند و در بسیاری موارد تحلیلیهای افراد از موقعیت مخدوش میشود.
مکاتب روان درمانیشناختی نگر، این خدشههای منطقی را خطاهایشناختی مینامند.
این خطاهایشناختی عموما فشارهای روانی شدیدی به همراه دارند و در برخی موارد، سلامت روانی فرد را به طورجدی تهدید و اقدامات درمانی را اجتناب ناپذیر میکنند.
نکته جالب این است که تا حدود زیادی میتوان ارزیابیهای صحیحشناختی را به نوجوانان آموزش داد.
پیامد چنین مداخله مفیدی ایجاد تغییرات مثبت در نگرش آنان و در نتیجه کاهش میزان فشار روانی است.
بیتردید کسب مهارتهای مقابله با استرس میتواند منجر به پیشگیری، کاهش خطر بروز بیماری و مشکلات و اختلالات روان شود.
ایرنا