جمهوری
تاجیکستان تنها کشور فارسیزبانی است که با ایران مرز مشترک ندارد؛ برای دیدن این آشنا یا باید از مرز افغانستان گذر کنی یا از کشورهای ترکمنستان و ازبکستان با زبانهایی از خانواده زبان ترکی.
تاجیکستان: آشنای دور، اما نزدیکتاجیکستان آشنایی دور اما نزدیک است؛ هم از دید جغرافیایی هم از دید تاریخی. کشوری با حدود هشت میلیون نفر جمعیت، زیبا و پر آب و تکیهزده بر افتخار بزرگ ایرانی بودن در معنای کهن فرهنگی آن.
تاجیکستان از جمهوریهای استقلالیافته شوروی سابق است که همچنان نزدیک به 70 سال زخم عدالت تکقامت و ایدئولوژیک کمونیستی شوروی سابق را بر چهره دارد.
گوشهای از ایوان کتابخانه ملی تاجیکستان با سردیسهای مفاخر زبان و ادب فارسی (دوشنبه) هنگام ورود به فرودگاه شهر
دوشنبه، پایتخت تاجیکستان، نخستین نشانههای فرهنگ و زبان فارسی را در این سرای دور مییابیم؛ آن هنگام که دلار را در صرافی فرودگاه میدهی و
سامانی دریافت میکنی، تصویر فرانکلین و لینکلن و واشینگتن و جکسون را میدهی و تصاویری از میر همدانی، ابن سینا، رودکی و امیراسماعیل سامانی را نقشبسته بر اسکناسهای سامانی به دست میگیری.
تاجیکها پاسداران فرهنگ و زبان فارسی در طول حاکمیت مطلق شوروی بر آسیای میانه بودند. وقتی در دوشنبه قدم میزنی یا قدم به درون تاکسی مینهی یا برحسب اتفاق و شاید اقتضای کار، با آموزگاری، کارمندی و کارگری، به قول خودشان گپ میزنی، نخستین سخنشان «خویشوتبار بودن ما»ست. درهای گشاده خانههای تاجیکها بر مهمانان، یادآور مهماننوازی همیشگی ایرانیان و فارسیزبانان است.
پیکره امیر اسماعیل سامانی (دوشنبه) پیکره سترگ شاه اسماعیل سامانی، بنیانگذار مسلمان نخستین سلسله مستقل ایرانی پس از ورود اعراب به فلات ایران، که در حقیقت حامیان و احیاکنندگان فرهنگ و زبان فارسی بودند، احساس نزدیکی میان دو ملت را دوچندان میکند. سلسله سامانیان، از تباری ایرانی و حامی اندیشمندانی چون ابن سینا، فردوسی بزرگ و رودکی، برای تاجیکها آنقدر اهمیت داشتند که واحد پول ملی خود را سامانی نام نهادند.
خیابان اصلی شهر
«رودکی» نام دارد و تاجیکها همانند برادران و خواهران ایرانی خود، او را پدر معنوی زبان و ادب فارسی میدانند؛ هرچند نفوذ زبان روسی در تاجیکستان واقعیتی انکارناپذیر است، بسیارند تاجیکهایی که به زبان فارسی و مفاخر فارسیزبان خود، چه در جغرافیای کنونی تاجیکستان و چه در ایران پهناور، مینازند، اما بیشترشان هنوز زبان روسی را آسانتر از فارسی تاجیکی گپ میزنند.
جای بسی شادمانی است که اراده سیاسی و اجتماعی حاکم بر تاجیکستان پس از فروپاشی شوروی، عامل مهمی در مسیر نوزایی فرهنگ و تمدن فارسی بوده است.
سر در کتابخانه ملی تاجیکستان (دوشنبه) کتابخانه ملی این شرقیترین عضو از خانواده کهنسال ایرانزمین، به راستی باشکوه است؛ بر ایوان بزرگ کتابخانه، سردیس بزرگان ادب و زبان فارسی، با وقار و افتخار به افق مینگرند. فردوسی، حافظ، سعدی، ابن سینا، رودکی و بسیاری دیگر، گویا همانند نگاهبانانی این مرکز ثبتونگهداری هویت ملی تاجیکها را پاسداری میکنند. پیکره بزرگ رودکی در بوستان بزرگی به نام وی، قدر و منزلت زبان و فرهنگ فارسی را نزد تاجیکها نمایان میسازد.
در دیداری از
کتابخانه ملی تاجیکستان، به بخش پژوهشهای ایرانی کتابخانه ایران رفتم. تعداد پرشمار مشتاقان خط فارسی و فرهنگ ایرانی، آن هم در روزهای نخستین ماه مبارک رمضان، حیرتزدهام کرد.
پیکره رودکی در پارک رودکی (دوشنبه) کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، رایزنی فرهنگی سفارت ایران، انجمن دوستی ایران و تاجیکستان و سایر نهادها و مؤسسات فرهنگی و اقتصادی، اعم از دولتی و غیردولتی، در ارتقای زبان و فرهنگ فارسی در تاجیکستان نقشی انکارناپذیر دارند. نهادهای فرهنگی و سازمانهای مردمنهاد با تهیه و ارسال کتابهای مرجع و مهم، به خط و زبان فارسی از ایران، نقشی جدی در به ثمر رسیدن نوزایی فرهنگی تاجیکها بر عهده دارند.
مشکلات اقتصادی در این جمهوری بسیار است، ولی حضور کشورهای همسایه، ترکیه، اتحادیه اروپا و امریکا، در عرصههای اقتصادی و فرهنگی این سرزمین مشهود است. حال که مردم و دولت تاجیکستان، مردم و دولت ایران را
خویشوتبار خود با نیاکانی مشترک میدانند، شایسته است ما ایرانیان نیز بیش از پیش، فاصلههایمان را با خانواده مهربان دور از مرزهایمان کم کنیم.
اشکان تقیپور، کارشناس ارشد فرهنگ و زبانهای باستانی ایران، مدرس دانشگاه
نوشته
تعانل فرهنگی با این جمهوری و مردم پارسی زبان آن بیشتر شود.