لازم نیست چیز زیادی از تخت جمشید بدانید (!)

 این‌ها تنها نقش بر دیوار نیستند بلکه هنر دیرپای این سرزمین و مردمانش هستند که در پایتخت باستانی جهان گرد هم آمدند.

پای که در تخت جمشید (پرسپولیس) می گذارید حتی لازم نیست چیز زیادی از تاریخ بدانید. عظمت ستون‌ها و سرستون‌ها و ساختمان‌هایی که اسکندر و آتش و سیل و باد و باران را دو هزار و پانصد سال از سر گذرانده اند و همچنان بازمانده‌هایشان بی همتا هستند، ظرافت سنگ نگاره‌ها و نقش برجسته ی اقوام گوناگون امپراتوری بزرگ ایران هخامنشی در دو هزار و پانصد سال پیش بی تردید شگفت زده و متعجبتان می کند.

حال و هوای خوش احساسی ناسیونالیستی تان که فروکش کند، تازه وجوه ظریف تر و دقیق تر این معماری و هنرورزی بی همتا را بیشتر و بیشتر درخواهید یافت.

اگر سری به کتاب‌ها و مقالات و راهنماهای گردشگری و استادان تاریخ و باستانشناسی و هنر بزنید و پای صحبت‌هایشان درباره ی تخت جمشید بنشینید، صفحه ی جدیدی در روزگار شناخت شناسنامه ی نیاکانتان در باورهایتان باز می شود.

بدان گونه که فکر می کنید انجام اشتباهی که نام ایرانی را در جهان اندکی تحقیر یا بدنام کند، نه فقط توهین به خود بلکه جفا در حق این تمدن و شناسنامه ی ملی بزرگ است که اکنون تنها گوشه ای از آن را دیده اید.

در تصاویر بار عام تخت جمشید که اقوام ملل گوناگون ایران کهن بنا بر نظریات غالب، در هنگام بهار و نوروز در کنار هم، هدایایی را به پایتخت باشکوه خود می آوردند چند تصویر بسیار زیبا می نمایاند. که چندی از آن‌ها را برایتان می آورم و باقی را واگذار می کنم، به کنجکاوی خودتان در سرچ اینترنتی یا کتابخانه ای و از همه مهتر بازدید از تخت جمشید هر چند که چندباره باشد. هیأت ارمنی در حال حرکت به سوی داریوش کبیر در بار عام در دست خود ساغر بسیار ظریفی دارند که پیشکش ارمنستان است به پایتخت جهان کهن. نمونه ی اصلی این ساغر زرین که بسیار زیبا و هنرمندانه با جزئیات بر دیواره ی تخت جمشید نقش شده است در قبری در دونلی در بلغارستان مربوط به همان دوران کشف شده است که اکنون در موزه ی صوفیاست.

طوقی زرین و گوهر نگار نیز از دوره ی هخامنشی در نزدیکی جیحون و معروف به گنجینه ی جیحون کشف شده است که اکنون در موزه ی ویکتوریا آلبرت لندن بریتانیاست.

نمونه ی این طوق زرین نیز در نقش نگاره بر دستان هیأت سغدی دیده می شود.
البته با دقت به پیشکش‌های هیات‌های گوناگون در این بار عام و نگاهی به موزه‌های دنیا می توان نمونه‌های دیگری از این آثار زیبای هنرهای دستی سرزمینمان را در شکل واقعی آن‌ها یافت و مشاهده کرد.

سرستون‌ها و عظمت آرامگاه‌ها و مقبره‌ها و کاخ‌ها در مرودشت فارس و مجموعه‌های تخت جمشید و پاسارگاد و نقش رستم که خود بی همتاست.

پیشنهاد می کنم به تخت جمشید از زوایای گوناگون بیشتر بپردازیم. هم زیبا و چشم نواز است هم غرور انگیز و لذت بخش.


اشکان تقی پور، کارشناس ارشد فرهنگ و زبان های باستانی ایران، مؤلف و مدرس دانشگاه