پوشاک محلی و سنتی مردان و زنان استان فارس

به گزارش «تابناک با تو»؛ لباس های محلی استان فارس یکی از زیباترین جاذبه‌های فرهنگی سراسر ایران است اما این پوشش بیشتر در میان ساکنان روستاها و عشایر این استان رواج دارد. همانطور که گفته شد بخش مهمی از ترکیب جمعیتی این استان را عشایر قشقایی تشکیل می‌دهند که ایشان به پوشاک سنتی خود بسیار پایبند می‌باشند. آوازه جاذبه لباس‌های محلی زنان و مردان قشقایی ساکن در این استان تا دوردست‌ها رفته و امروزه به یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های فرهنگی این قوم تبدیل شده است.

پوشاک زنان عشایر: پوشاک زنان عشایر بیشتر در رنگ‌های بسیار شاد و متنوع و الهام گرفته از طبیعت تهیه می‌شود و شامل قطعاتی چون کلاهک، آرخالق زنانه (فرجی)، تنبان، پاپوش، روسری، پیراهن و دامن (قر) می‌باشد.

 

پوشاک عشایر قشقایی در استان فارس

پیراهن زنانه: پیراهن زنانه یا کینگ از شانه تا قوزک پا بلندی دارد و یقه آن کاملاً بسته است. این پیراهن از پایین تا نزدیک کمر، به وسیله یک چاک بلند، به دو قسمت جلو و عقب تقسیم می‌شود. چاک‌دار بودن آن نیز علاوه بر جنبه زیبایی، سبب سهولت در راه رفتن و انجام فعالیت‌های روزمره می‌شود. آستین پیراهن تا مچ دست ادامه دارد.

تنبان تورکی (تورکی تومبان): این پوشش دامنی بلند از پارچه‌های سبک و به صورت چین‌چین است. چین‌های زیاد این پوشش به این دلیل است که در صورت وزش باد و جمع شدن یک طرف آن، چین‌های بعدی جای آن را گرفته و پوشش از بین نرود. گاهی برای زیباتر شدن تنبان، از پارچه‌های بیشتری استفاده می‌کنند یا یک یا دو تنبان تورکی روی هم می‌پوشند.

 

تنبان تورکی در میان عشایر لر زبان به «تمبون قری» معروف است.

چارقد: چارقد پارچه ظریف و نازکی است که طرح خاصی دارد و به عنوان روسری، قسمت سر به جز صورت را می‌پوشاند. اطراف چارقد را گاهی مهره یا ملیله‌دوزی می‌کنند.

دستمال: دستمال یا یاغلوق پارچه‌ایست که روی چارقد و به پیشانی بسته شده و گره‌ای در پشت سر می‌خورد و در بالای پیشانی به وسیله سنجاق یا گل طلا، به چارقد اتصال پیدا می‌کند. دستمال در حالت کلی از سر در برابر سرما و وزش باد، محافظت می‌کند. جنس دستمال تا حدّ ممکن باید از پارچه‌های قیمتی چون ابریشم و حریر باشد.

 

آرخالق: آرخالق زنانه را به عنوان لباس گرم می‌پوشند اما چون پوششی زیبا و محافظ بوده، موجب وقار و سنگینی لباس می‌شود، بنابراین آن را در اغلب فصول سال استفاده می‌کنند. آرخالق دارای چاک‌هایی در زیر بغل است که باعث حرکت آسان دست‌ها می‌شود.

پوشاک مردان عشایر قشقایی استان فارس

 

پوشاک مردان عشایر: پوشاک مردان عشایر نیز شامل کلاه دو گوشی، پیراهن، آرخالق بلند، شال کمر، چقه، شلوار، پاپیچ، ملکی و کپنک است.

کلاه دو گوشی: بدون کلاه بودن در ایل عملی زشت است و مردان موظفند همیشه کلاهی بر سر داشته باشند. کلاه دو گوشی از حدود 50 سال پیش در میان مردم ایل قشقایی رایج شده است. در گذشته کلاه مردان قشقایی نظیر کلاه‌های نمدی دوره قاجاریه با رنگ مشکی و بدون لبه بوده است. عکس‌هایی که از یک صد سال پیش از مردم قشقایی باقی مانده، نشان می‌دهد که کلاه‌هایی بدون لبه با اندازهایی مختلف، مرسوم و اغلب افراد سرشناس و بزرگ ایل، با کمی تغییر از آن استفاده می‌کردند اما با ابتکار یکی از خوانین قشقایی، کلاه مخصوصی که امروز به کلاه دو گوشی موسوم است، ساخته شد.

این کلاه از جنس کرک‌های ظریف و لطیف بز (که بسیار کمیاب است) و توسط نمدمال‌های ماهر و باتجربه محلی مالیده و درست می‌شود. از خصوصیات این کلاه‌ها این است که علاوه بر زیبایی و وقار، به علت سنگینی و وزن زیاد، با باد و طوفان از سر نمی‌افتد و همچنین هنگام تابش آفتاب می‌توان گوشه آن را سایبان صورت نمود. این کلاه معمولاً در دو رنگ نخودی و خاکستری تیره دیده می‌شود.

 آرخالق مردانه: آرخالق لباس بلند و گشادی است که مردان ایل بر روی پیراهن می‌پوشند و به منزله لباس اصلی می‌باشد. آرخالق از پارچه ضخیم و با رنگ‌هایی متناسب با سن افراد دوخته می‌شود. این لباس دارای آستین بلند بوده و تا روی دست ادامه دارد. آرخالق در طرفین دارای دو چاک طویل تا کمر می‌باشد که موجب آزاد بودن لباس و آسان بودن تحرک مردان می‌شود همچنین می‌توان دامنه‌های این پوشش را بالا زد که هنگام دویدن و انجام کارهای روزمره مزاحمت ایجاد ننماید. جلوی آرخالق تا پایین باز بوده و دکمه نیز ندارد.

آرخالقی که برای پسربچه‌ها و نوجوانان دوخته می‌شود، از پارچه‌های گلدار با رنگ‌هایی شاد است اما آرخالق پیرمردان بیشتر رنگ‌های تیره است.

شال کمر: به طور کلی همیشه همراه با آرخالق، از شال کمر استفاده می‌کنند. شال مردانه 5 یا 6 متر پارچه قهوه‌ای یا سفید ضخیم است که از روی آرخالق بر روی کمر می‌پیچند که علاوه بر زیبایی، باعث سالم ماندن مهره‌های کمر در حرکات سریع و برداشتن بارهای سنگین هنگام کوچ و استفاده از آن به عنوان جیب برای نگهداری پول، سیگار، چپق، شانه یا دیگر لوازم است.

 چقه: چقه یک نوع بافته مخصوص از جنس پشم و به رنگ کرم است که روی آرخالق و برای زیبایی و جلوه لباس پوشیده می‌شود و بر آن زنهاره می‌بندند.

زنهاره: زنهاره از نخ‌های پشمی ظریف و رنگارنگ و به طرز جالبی بافته می‌شود. زنهاره از پشت شانه و زیر بغل عبور کرده و آویز آن در قسمت پشت و بر بالای کمر قرار می‌گیرد.

چقه و زنهاره را اغلب در مراسم عروسی و به هنگام چوب‌بازی می‌پوشند زیرا دامن‌های چقه بلند است و تا روی پا ادامه دارد و به عنوان ضربه‌گیر، پا را از ضربات چوب مصون می‌دارد.

از دیگر لباس‌های محلی استان فارس، پوششی زنانه به نام «رخت گشاد» است که لباس محلی منطقه اوز و جنوب استان فارس از حوالی فیروزآباد تا مناطقی نزدیک به بستک می‌باشد. این پوشش شامل دامنی بلند و گشاد و پیراهنی بلند است که تا روی باسن را می‌پوشاند. این لباس محلی توسط تعداد اندکی از زنان هنرمند شهر اوز دوخته و توسط هنری به نام «خوس بافی» تزئین می‌شود. خوس از الیاف نقره‌ای تشکیل شده که بافته می‌شود و از آن برای تزئین شلوار، روسری، کلاه، پیراهن، جلیقه زنان و لباس کودکان استفاده می‌شود.

 

پوشاک سنتی منطقه اوز در استان فارس

برخی معتقدند دقیقاً مشخص نیست منشأ این لباس از کجاست اما گفته می‌شود صنعت خوس بافی از کشور هندوستان به اوز آورده شده است.

آنچه که به رخت گشاد تمایز می‌بخشد، فراوانی زینت‌آلات و طلاهایی است که با آن آمیخته شده است و این زینت‌ها بیشتر با آرایش رقصندگان معابد هندی شباهت دارد.

برخی از قسمت‌های رخت گشاد یا لباس محلی اوز عبارتند از:

کره باغی: کلاه خوس‌دوزی شده

دسمال کچه: دستمال حریر سه گوش که زیر گلو بسته می‌شود

بَلَ: روسری بزرگ خوس‌دوزی شیفون

جُمَ: پیراهن با یقه و سردست زری‌دوزی اطلسی

نِنتای گشاد: دامن بلند اطلسی با حاشیه‌دوزی نقره و زری

جُلُوی: تسمه پهن از طلا که زیر گلو و دور سر بسته می‌شود

شیخپ: گلوبند بزرگ از طلا و دانه‌های درشت سنگ‌های قیمتی

چنار: یکی از دایره‌های بزرگ طلایی از گلوبند

برگک: آویزهای طلایی کوچکی که به چنار متصل است

اَشرَفی: سکه‌های طلا که در گلوبند است

گُز: میله‌های طلایی که در گلوبند است

ماهک: آویز از طلا که پیشانی را می‌پوشاند

هَلّ: آویز از مروارید که پیشانی را می‌پوشاند

چُمبُر: دستبند بزرگ طلایی با برجستگی خار مانند

پتری: حلقه طلایی که به پره بینی بسته می‌شود

کُوش سغری: کفش چرمی با نوک باریک و با زنگوله (کفش ساغری)

میلی: حلقه نقره‌ای برای زینت مچ پا با دانه‌های درشت از سنگ‌های قیمتی

این لباس زیبا حالا به نماد اوز و لارستان بدل شده است.

اسکی پست