انسان موجودی اجتماعی است چراکه در طول تکامل یاد گرفته است تا با دیگران تعامل داشته باشد. یکی از موضوعاتی که در راستای تعامل بهتر با دیگران یاد گرفته است اینست که بتواند به دیگران اعتماد کند و همچنین دیگران به او اعتماد کنند.
دکتر فرشاد شیبانی، متخصص روانشناسی بالینی و مدرس دانشگاه در برنامه «به رنگ زندگی» رادیو سلامت با بیان این مطلب گفت: پیمان، عهد، وفاداری و خوش قولی همگی از بزرگترین ارزش های انسانی محسوب می شوند. در متون اسلامی و قرآنی ما نیز بارها این موضوع مورد تاکید قرار گرفته است از قبیل اینکه خداوند در آیه 8 سوره مومنون یکی از ویژگی های اصلی مومنان واقعی را وفاداری و تعهد می داند و می فرماید: وَ الَّذينَ هُمْ لِأَماناتِهِمْ وَ عَهْدِهِمْ راعُونَ (و آنان که به امانتها و عهد و پیمان خود کاملا وفا می کنند). پیامبر اکرم (ص) می فرمایند: آنكس كه وفاي به عهد و پيمان نكند، دين ندارد (لادين لمن لا عهد له).
اعتماد را می توان ستون اصلی یک رابطه نامید که چنانچه آسیب ببیند به سختی قابل جبران است و فضای بی اعتمادی بوجود می آید (به گفته حافظ: دست در حلقه ی آن زلف دوتا نتوان کردتکیه بر عهد تو و باد صبا نتوان کرد). البته عهد و پیمان فقط به رابطه ما با دیگران محدود نمی شود، گاهی اوقات عهد و پیمان ما با خودمان است. شما آخرین عهدی را که با خود بسته بودید چه بود؟ آیا به آن وفادار ماندید؟ چه عاملی باعث شد آن عهد و پیمان را بشکنید؟ به شکل کلی می توان عهد و پیمان را در سطوح مختلف بررسی کرد: عهد و پیمان با خویشتن (مثلا کسی که بارها تصمیم به ترک سیگار گرفته اما به آن پایبند نبوده است)، وفاداری و تعهد نسبت به همسر و خانواده، عهد و پیمان نسبت به جامعه (وظایف شهروندی)، عهد و پیمان با دوستان و عهد و پیمان با طبیعت.
افرادی که نسبت به عهد و پیمانشان وفادار نیستند به تدریج از طرف جامعه و دوستان طرد خواهند شد. از این رو، فرد یکی از بزرگترین دارایی ها و سرمایه های خود یعنی روابط صمیمانه و قابل اعتماد را از دست می دهد. همواره نیاز است تا به خاطر داشته باشیم که فقط یک قسمت از دارایی ها و سرمایه های ما می تواند پول باشد در صورتیکه سرمایه های بزرگ دیگری همچون دوستان صمیمی، اعتماد، شایستگی، صداقت، محبت، سلامتی، سخت کوشی و ... وجود دارند که با پول قابل جایگزین نیستند.
عوامل پیمان شکنی
الف- تکانشی و تصمیم گیری عجولانه: افرادی که قادر نیستند یک موضوع و مساله را از ابعاد مختلف مورد بررسی قرار دهند دچار تصمیم گیری و قول دادن های عجولانه می شوند که بعدا آن را زیر پا می گذارند:
مگو پیمان و عهدم استوار است که در پیمان شکستن استواری «رضی الدین آرتیمانی»
ب- خودخواهی: افرادی که فقط و فقط به نیازهای خودشان توجه می کنند و حقوق دیگران را زیر پا می گذارند نسبت به تعهداتی که در گذشته داده اند بی توجه و نامسئول می شوند و تنها به خود اهمیت می دهند که نمونه بارز و شدید این حالت در افرادی که مبتلا به اختلال شخصیت نارسیسیستیک (خودشیفته) دیده می شود.
من ندانستم از اول که تو بی مهر و وفایی عهد نابستن از آن به که ببندی و نپایی «سعدی»
پ- کینه توزی: برخی افراد همواره درصدد انتقام گرفتن از دیگران هستند و ممکن است به همین دلیل، از زیر بار تعهدات و مسئولیت های خود شانه خالی کنند و به دیگران آسیب وارد کنند.
از دل برون کن کینه را، صافی کن از ما سینه را آن عادت پیشینه را پیش آر و پیمان تازه کن «اوحدی مراغه ای»
ت- عزت نفس پایین: افرادی زیادی هستند که همواره به دنبال تایید دیگران هستند و به همین خاطر حاضر به پذیرش هر تعهد یا قول دادن های زیادی می شوند که در نهایت قادر به انجام آن نیستند.
ث- نقص یا ناتوانی در مهارت «نه گفتن»برخی از افراد به دلیل نشناختن حقوق خود و یا ناتوانی در احقاق آن، به شکل منفعلانه ای در روابط عمل می کنند. این افراد نمیتوانند در مقابل خواسته های دیگران نه بگویند و این مشکل منجر به آسیب های زیادی برای فرد می شود. این افراد ممکن است در ظاهر قول به انجام کاری دهند و به اصطلاح در رودربایسی قرار گیرند ولی در عمل حاضر به پایبندی به وعده های داده شده نباشند.
د- الگوهای تربیتی: والدین نیز یکی از الگوهای اصلی برای آموزش تعهدپذیری و وفاداری هستند. والدینی که حتی موقع گریه فرزندشان در جهت آرام کردن او به وی قولی می دهند ولی آن را عملی نمی کنند بذرهای پیمان شکنی و تعهدناپذیری را در فرزندان خود می کارند.
هر فردی در جامعه حقوق خاصی را دارد اما مشکل اصلی زمانی به وجود می آید که عده ای از افراد این حقوق را برای خود قائل هستند اما نمی توانند مسئولیت ها و تعهدات ناشی از این حقوق را بپذیرند. در زیر به تعدادی از حقوق و تعهدات انسانی اشاره می شود:
من حق دارم که: من تعهد و مسئولیت دارم که:
از افراد انتظار می رود تا از طرفی نسبت به حقوق خود و دیگران آگاه بوده و از طرف دیگر به تعهدات خود در نقش های مختلف پایبند باشند.
رادیوسلامت
وفا کنیم و ملامت کشیم و خوش باشیم/ که در طریقت ما کافریست رنجیدن