مهم‌ترین ادب جدایی در رابطه عاشقانه این است

«تابناک باتو» ـ انگار هنر عاشقی بیشتر آداب دانی و نکته سنجی در مقام پیوستن است، که باید دل محبوب را به دست آورد. هنر عاشقی شکل تعالی یافته هنر شکار است، اما شکار دل. عاشق بر گرد محبوبش می‌چرخد، می‌رقصد، پر می‌گشاید، نغمه سرمی دهد تا جلوه زیبایی هایش نظر محبوب را جلب کند، و او را به پاسخ متقابل و متقارن برانگیزد.

ظاهراً شیوه دلربایی انسان‌ها و سایر حیوانات تفاوت ساختاری بنیادینی ندارد. تفاوت، اما در اخلاق عاشقی است. در قلمرو ما انسان‌ها شکار دل محبوب به هر شیوه‌ای روا نیست، شیوه انسانی، عشق ورزی در قلمرو اخلاق است یا باید باشد. اما به نظرم مهمترین ویژگی عشق ورزی انسانی، یعنی عشق ورزی در قلمرو اخلاق، رعایت آداب پیوستن نیست، آداب دانی در مقام گسستن است. ما در مقام شکار دل محبوب سراپا هشیار و مراقبیم و هزار و یک دقیقه ظریف را رعایت می‌کنیم، اما در مقام گسستن غالباً زمخت، بی ملاحظه و بی ادب می‌شویم؛ انگار نه انگار که مسئولیت عاشقی به مقام وصل منحصر نیست، در هنگام فصل هم هست.

همه ما کمابیش می‌دانیم که تجربه عاشقی در غالب موارد باران بهاری است؛ تند می‌بارد و زود سر می آید. اما زخم‌های عشق همیشه با ما می‌ماند. غالب زخم‌هایی که عشق بر روح ما حکّ می‌کند نه از اصل جدایی که از نحوه جدایی است. در رابطه عاشقانه افراد بارو‌های قلعه وجودشان را به روی هم می‌گشایند تا به عمق وجود هم درآیند. اما این گشودگی دل انگیز عمیقاً آسیب پذیرشان هم می‌کنند. قلعه‌ای که باروهایش گشوده است در برابر تیر‌های آتشین حریف بی دفاع‌تر هم می‌ماند. این آسیب پذیری مفرط عشق را خطر خیز می‌کند، و در لحظه جدایی زخم‌های عمیق تری بر عمق جان فرد بر جا می گذارد.

عاشق خوب آن است که بداند چطور دل محبوبش را نشکند؛ حتّی در وقت جدایی

به نظرم مهمترین ادب جدایی در رابطه عاشقانه این است که هیچ یک از طرفین، رابطه را بی خبر و یکسویه قطع نکند. جدایی باید گام به گام و با آگاهی و توافق طرفین رخ دهد. طرفین باید به هم فرصت و امکان تحلیل، ارزیابی، و تلاش برای ترمیم رابطه را بدهند، و اگر این همه به جایی نرسید، بکوشند رفته رفته آمادگی‌های روانی لازم را برای جدایی در طرف مقابل فراهم آورند؛ و از آنجا که عاشقی نوعی اعتیاد است، در پاره‌ای موارد آن کس که در رابطه ترک می‌شود، باید به کمک روانشناس و حلقه دوستان مراحل ترک اعتیاد از محبوبش را از سربگذراند تا زخم جدایی به شریان‌های حیاتی روحش نرسد. عاشق خوب آن نیست که می‌داند چطور دل محبوبش را شکار کند، عاشق خوب آن است که بداند چطور دل محبوبش را نشکند- حتّی در وقت جدایی. عشق انسانی بیش از آنکه هنر دلبری باشد، هنر دلداری است.
آرش نراقی