قبرهای عجیب در شهر قم

اختصاصی «تابناک باتو» ـ در شهر قم، برخی قبر‌ها به حسب این که در مکان‌های متفاوتی قرار گرفته اند یا صورت‌های غیر متعارفی دارند، شاید برای کسانی که ندیده و نشنیده اید، جالب توجه و همین طور تعجب آور باشند.

۱- قبر در پاساژ

قبر جناب «علی بن ابراهیم بن هاشم قمی» معاصر با حضراتِ امام هادی (ع) و امام عسکری (ع) و همچنین از محدثان و راویان بزرگ و مورد اعتماد شیعه در قرن سوم و اوایل قرن چهارم هجری در «پاساژ الغدیر» قم قرار گرفته است. نام این بزرگوار در سند بیش از ۷۰۰۰ حدیث در کتاب شریف «کافی» ـ یکی از چهار کتاب برتر و مرجِعِ شیعه ـ وجود دارد که جایگاه و منزلتِ رفیع علمی وی را در انتقال دانش معصومان (ع) به جویندگانِ دانش اهل بیت (ع) نشان می‌دهد.

۲- قبر در زیر زمین مسافرخانه

«شیخ محمد رضا چال حِصاری تهرانی» معروف به: «اَفضل» و متوفای ۱۳۳۲ شمسی، از علمای اَخباری مشربِ معاصرِ «آیت الله بروجردی» (ره) (م.۱۳۴۰ ش.) و مولف کتاب‌های متعدد به خصوص کتاب «فَلَتاتِ اهل ایمان» به زبان فارسی در رد عقاید باطل فرقه ضاله «بَهاییت»، در زیر زمین این مسافرخانه (سمت چپ حیاط) مدفون است.

۳- قبر در کتابخانه

آیت الله «سید شهاب الدین نجفی مرعشی» متوفای ۱۳۶۹ شمسی، از مراجع بزرگ فقهی شیعه و مؤسس «کتابخانه مرعشی» طبق وصیت، داخل همان کتابخانه دفن شده است.

مزار این عالم بزرگوار در اصل، پایین این ضریح و در زیر زمین قرار دارد و به قرار مسموع همسر و دو دختر ایشان نیز در آن جا دفن شده اند. نکته دیگر این که قبر ایشان را به گونه‌ای ساخته اند که در صورت تعریض خیابان و هر نوع جابجایی بتوان آن را با جرثقیل به جای دیگر انتقال داد که این نیز نکته عجیبی بوده که به احتمال زیاد نمونه کم سابقه‌ای در میان قبور به شمار می‌رود البته الان به دلیل این که خیابان ارم تبدیل به پیاده رو شده، به خودی خود بحث تعریض و به تبع آن انتقال مرقد ایشان منتفی است.

۴- قبر در مسجد

مرحوم «حاج یدالله رجبیان» متوفای ۱۳۶۴ شمسی، از تاجران مطرح فرش قم، در درگاه ورودی قسمت مردانه «مسجد امام حسن مجتبی (ع)»، مسجدی که خود بنا نموده، دفن شده است.

همچنین تعداد بسیاری از علمای بزرگ مانند: آیت الله «حائری یزدی» مؤسس حوزه علمیه، آیت الله «گلپایگانی»، آیت الله «بهاء الدینی» و دیگر عالمان بزرگوار را در «مسجد بالاسَر» حرم حضرت معصومه (س) و در جا‌های مختلف آن به خصوص در طرف قبله، دفن نموده اند.

با این بیان می‌توان این پرسش را در این فرصت مطرح نمود که آیا در فقه و احکام اسلامی، دفن اموات و درگذشتگان داخل در مسجد جایز است؟ آیا در این زمینه، استثنایی در قواعد فقهی وجود دارد؟

مسجد «فاطمیه» یا مسجد «خانم» در «گذر خان»، همان مسجدی که محل تدریس و اقامه نماز «آیت الله بهجت» (ره) (م.۱۳۸۸ ش.) بود توسط خانمی به نام «همایون رَخت دار» متوفای ۱۳۳۶ شمسی وقف شده است. قبر این بانوی واقف در اتاقکی در حیاط همان مسجد در سمت چپ قرار دارد.

۵- قبر با صورت فلزی

عجیب بودن این قبر، به صورت آن است. همیشه و همه جا صحبت از «سنگ قبر» است، ولی در یکی از آرامستان‌های قم موسوم به «قبرستان نو» با پدیده شگفت «فلز قبر» در یکی از مزارات آن مواجه می‌شویم.

۶- قبر با تصاویر شغل میت

در گورستان‌های قم مرسوم نیست که تصاویر مرتبط با شغلِ شخصِ فوت شده بر روی سنگ قبر‌ها حکاکی شود، اما در قبرستان «شاه احمد قاسم» نمونه نادری از قبر، مربوط به مرد آهنگری در دهه چهل شمسی وجود دارد که برخی ابزار‌های این شغل مانند: «پُتک»، «سِندان» و «انبر» بر روی آن نقش بسته است.

۷- قبر در خانه و منزل مسکونی

امامزاده «سید ابوالحسن الرضا» از امامزادگانِ اواخر قرن چهارم هجری در خانه خود و در محله «رضاییه» (بخشی از محله بزرگ موسویان) دفن شده است. برخی امامان مانند امام هادی (ع) و امام عسکری (ع) نیز در خانه خویش دفن شده اند.

آیت الله «سید محمد روحانی» درگذشته سال ۱۳۷۶ شمسی نیز در خیابان «صفاییه» قم، در خانه و منزل مسکونی خود دفن شده است.

۸- قبر در حسینیه

آیت الله «سید محمد علی موحد ابطحی» از مراجع تقلید شیعه، در سال ۱۳۸۱ شمسی در «تهران» وفات نمود و پیکر ایشان را به حسینیه اش در گذر «عشقعلی» قم آوردند و در زیر زمین آن جا دفن نمودند.

آیا از نظر حقوقی این امکان برای علما و مراجع دینی در نظر گرفته شده است تا هر جایی که خودشان یا وابستگانشان تمایل داشتند، دفن و به خاک سپرده شوند؟

۹- قبر در کفشداری به طور نامرئی

قبر «میرزا علی اصغر خان امین السلطان» معروف به: «اتابک اعظم» مقتول در سال ۱۲۷۶ شمسی، صدر اعظم سه تن از پادشاهان دودمان قاجار (ناصرالدین شاه، مظفرالدین شاه و محمد علی شاه قاجار) در محفظه‌ای شیشه‌ای و مات در کفشداری بخش زنانه حرم حضرت فاطمه معصومه (س) قرار دارد.

قبر اتابک اعظم تا همین چند سال پیش قابل رویت بود، ولی به علت این که برخی زائران خانم از روی نا آگاهی از مزار این صدر اعظم قاجاری تبرک می‌جستند و آن را مانند امامزادگان واجب التعظیم زیارت می‌کردند، با نظر مسئولان حرم به این وضعیتی که در تصویر می‌بینید در حالت شیشه ایِ مات و نامرئی قرار گرفته است.

۱۰- قبر در پیاده رو، کنار جوی آب

آرامگاه میرزا «حسن لاهیجی گیلانی قمی» متوفای ۱۱۲۱ قمری از عالمان و مولفان شیعه در عهد صفوی، اکنون در پیاده روی خیابان «اِرَم» و درکنار جوی آب و روبروی پاساژ «کویتی ها» قرار دارد. البته مزار ایشان، پیشتر سنگ مزارِ بزرگتر و بلندتری داشت که آن را به تازگی تغییر داده اند.

در ابتدای خیابان «کیوانفر» قم نیز تعدادی قبر در پیاده رو واقع شده اند؛

۱۱- قبر در پیش دبستانی

«سید ابوالفضل تولیت» متوفای ۱۳۵۸ شمسی، متولی آستان حضرت معصومه (س) در زمان «پهلوی» و نماینده مجلس در همان دوران، مزارش اکنون در پیش دبستانیِ متعلق به مسجد «قدس» قرار دارد.

۱۲- قبر در مدرسه غیر انتفاعی

مرحوم «حاج علی خودکار» متوفای ۱۳۸۴ شمسی، از تاجران سرشناس قم و موسسِ مدرسه غیر انتفاعی «خاتم الانبیاء» بنا بر وصیت خویش در آن مکان به خاک سپرده شد. البته این فضای آموزشی تغییر کاربری داده و اکنون تبدیل به یکی از مؤسسات آموزش عالی و دانشکده مهندسی برق و کامپیوتر شده است.

۱۳-قبر در مدرسه علمیه

آیت الله «سید محمد حجت کوه کمَره ای» از مراجع تقلید و مؤسس مدرسه «حجتیه» در قم و متوفای سال ۱۳۳۱ شمسی در همان مدرسه علمیه مدفون شده است. شایان ذکر است بعد‌ها تعدادی چند از بستگان ایشان نیز در آن اتاقک مقبره، در کنار ایشان آرمیده اند.

مرحوم حجت الاسلام و المسلمین «محمد حسن امراللهی یزدی» متوفای ۱۳۸۷ شمسی، واقف و مؤسس سخاوتمند مدرسه علمیه «امراللهی» -در بلوار «صَدوقی» ابتدای کوچه بیست و یک ممیز یک -که در امور خیریه و رشد اسلام، همت و اراده بالایی داشتند بر طبق وصیت، در زیر زمین آن موقوفه به خاک سپرده شده است.

«حاج غلامعلی خرمی» متوفای ۱۳۶۸ شمسی، بانی بخشی از «مدرسه علمیه امام حسین (ع)» در خیابان «صفاییه» کوچه «آمار» بود که در قسمتی از همان مدرسه و در محیط شهری دفن شده است.

۱۴- قبر نایب خادم کورُش کبیر

در یکی از آرامستان‌های قم به نام «بهشت معصومه» مزار بزرگ خاندانِ «نایب خادم کورُش کبیر» قرار دارد. خوابم یا بیدار هستم؟ آیا به قرن‌های دور رفته ام؟ حرفی در این زمینه برای گفتن ندارم!

۱۵- قبر در مجاورت و داخل توالت عمومی

این نمونه بیشتر به ژانر‌های وحشتِ سینمای «هالیوود» نزدیک است. برخی مُردگان از شانس بد، مزارشان جنب توالت عمومی قرار گرفته است البته از آن‌ها بدشانس تر، آن‌هایی هستند که گورشان بعد‌ها داخل توالت واقع شده است. گفتنی است حس و حال افراد زنده‌ای که جهت قضای حاجت به این توالت‌ها می‌روند، وصف ناشدنی و حس و حال آنان نیز که برای فاتحه خوانی بستگان خود که قبورشان در مجاورت این توالت‌ها قرار دارند، بی شک غیر قابل وصف و بیان است. تصویر اول، «قبرستان ابوحسین» و تصویر بعدی «قبرستان نو» است.

نویسنده و محقق: سید مرتضی میرسراجی