خیابان‌هایی که از آنِ زن‌ها نیست

«تابناک باتو» ـ از کودکی عاشق پیاده‌روی بودم و راه رفتن، همیشه گزینه محبوب من برای رفت‌وآمد‌های درون‌شهری بود. آخرین سال‌های زندگی در ایران، اما دیگر هر روز بیشتر و بیشتر سراغ تاکسی خطی، مترو، اتوبوس و تاکسی تلفنی می‌رفتم و کمتر و کمتر راه می‌رفتم. دلیلش یک چیز بیشتر نبود: خیابان‌های تهران، امن نبود. هیچ روزی و مطلقا هیچ چهارقدمی بدون شنیدن متلک، ترمز ماشین و موتور جلو پا، دست‌های هرزه‌ای که ناگهان تن‌ات را لمس می‌کرد یا کسی که دنبالت راه می‌افتاد و تمام امنیت روانی‌ات را بهم می‌ریخت، ممکن نبود. هر روز خسته‌تر و هراسان‌تر یک قدم عقب می‌کشیدم و کمتر در کوچه و خیابان‌های شهر راه می‌رفتم. لذت هر روزه پیاده‌روی فقط با مهاجرت دوباره ممکن شد.

نتیجه تحقیق دانشگاه استانفورد نشان می‌دهد من در این تجربه تنها نبودم و این ماجرای تلخی است که انبوه زنان در کشور‌های مختلف تجربه می‌کنند. محققان این دانشگاه برای بررسی عادات راه رفتن مردان و زنان در کشور‌های مختلف جهان، داده‌های تلفن‌های همراه هوشمند بیش از ۷۱۷ هزار نفر از ۱۱۱ کشور جهان را جمع‌آوری و در مجموع فعالیت این افراد در بیش از ۶۸ میلیون روز را بررسی کردند.

نتیجه مسلم، شفاف و تلخ بود: در تقریبا تمام این کشورها، زنان در طول روز کمتر از مردان راه می‌روند؛ و هرچه میزان پیاده‌روی روزانه مردم در نقطه‌ای کمتر است، درصد چاقی مفرط و عوارض گوناگون ناشی از آن بیشتر و وخیم‌تر است. برای مثال در آمریکا که بسیاری از شهر‌ها انگار اصلا فقط برای خودرو طراحی شده و فضایی برای عابرپیاده نیست، کم‌تحرکی غوغا می‌کند و در نتیجه میزان چاقی مفرط هم سربه‌فلک می‌زند.

اما برخلاف باور کلیشه‌ای رایج، دلیل این‌که زن‌ها کمتر از مرد‌ها راه می‌روند مطلقا ارتباطی به «تنبلی» و حرف‌های سطحی از این دست ندارد. دست‌اندرکاران این تحقیق هم همچون برخی دیگر از تحقیق‌های پیشین به همان نتیجه رسیدند. در همه جهان تحرک روزانه زنان به یک دلیل کمتر است: محیط مناسب نیست! گاه دشواری‌ها و موانع فیزیکی پیاده‌روی را برای زنان مشکل می‌کند و گاه آن‌ها نگران امنیت خود هستند و از آزار خیابانی هراسان‌اند.

پژوهشگران استانفورد از این نتیجه تلخ باعنوان «نابرابری در تحرک روزانه» یاد کردند و این را هم مصداقی دیگر از نابرابری‌های جنسیتی گسترده و فراگیر در جهان برشمردند.

میانگین داده‌ها نشان می‌دهد هرچقدر در کشوری خیابان‌های شهر برای زن‌ها به لحاظ فیزیکی مناسب‌تر و به لحاظ روانی امن‌تر باشد، از درصد این نابرابری تحرک میان زن و مرد کاسته می‌شود.

برای مثال، در سوئد که یکی از معدود کشور‌هایی است که نابرابری میان زن ومرد در آن بسیار ناچیز است و زنان از امکانات و موقعیت برابر در اکثر حوزه‌ها برخوردارند، نابرابری در تحرک روزانه نیز از هر کجای دیگر کمتر و ناچیز است.

«جامعه کودک» که سازمانی حامی حقوق کودک در بریتانیا است، گزارش دیگری منتشر کرد که نشان می‌داد از هر ۳ دختربچه بین ۱۰ تا ۱۷ سال در بریتانیا، یکی از آن‌ها از قدم زدن در خیابان‌ها می‌ترسد و همیشه نگران است که کسی او را دنبال کند، متلک بگوید یا دست‌مالی کند.

گروه‌های مدافع زنان هشدار می‌دهند که این وضعیت در عمل باعث می‌شود که زن‌ها ماهیانه پول بیشتری از درآمد خود را نیز خرج مخارج جاری کنند. چرا که باید هر روز هزینه مترو، اتوبوس، تاکسی یا بنزین و پارکینگ خودرو شخصی برای رفت‌وآمد را نیز به مخارج روزانه اضافه کنند.

نابرابری، هرگز یک راه سرراست و عیان نیست؛ هزار پیچیدگی دارد و ابعاد پنهان. دفعه دیگر اگر خواستید زنی را متهم کنید که «تنبلی» می‌کند و تا پارک سر خیابان نمی‌رود تا راه برود، اول کمی تامل کنید، دلیلش احتمالا درونی‌تر و جدی‌تر از این حرف‌هاست: احساس امنیت نمی‌کند.

فرناز صیفی