«تابناک باتو» ـ حتما برایتان پیش آمده که آرزو کرده باشید در حین دیدن یک رؤیا، بتوانید متوجه شوید که دارید رؤیا می‌بینید. بعضی‌هایمان هم از این مرحله فراتر می‌رویم و دوست داریم در این هنگام قدرت تغییر رؤیا را داشته باشیم یا بتوانیم در این هنگام در صورت دلخواه نبودن رؤیا، از خواب برخیزیم.
جالب است بدانید که ماشین‌ها، اسباب‌ها و حتی باشگاه‌های خاصی هستند که این کار را به شما می‌آموزند. به علاوه، افراد معدودی که در «رؤیای آگاهانه» چیره‌دستند، می‌توانند به پژوهشگران خواب برای رخنه در دنیای رؤیاها، کمک کنند؛ کاری که تا همین دو سه دهه پیش ناممکن به نظر می‌رسید.
در رؤیاهای عادی پس از بیدار شدن است که پی می‌بریم خواب می‌دیده‌ایم. حتی ممکن است رؤیای خود را مرور کنیم و از اینکه توانسته‌ایم دست‌خوش چنین رؤیاهای خنده‌آور یا ترسناکی شویم جا بخوریم و به خود بگوییم: «چرا نفهمیدم که آن ببر خیالی بیش نبود؟ چطور توانستم بازوی او را از جا بکنم بی‌آنکه بفهمم این کار به این آسانی شدنی نیست؟ باید می‌دانستم که نمی‌توانم پرواز کنم. باید می‌فهمیدم که خواب می‌دیده‌ام.»
در واقع، این‌جور فریب خوردن، قاعده رؤیاست. توجه کردن به اینکه نباید فریب خورده باشیم گام اول به سوی رؤیای آگاهانه است. گام بعدی این است که بتوان در حین خواب دیدن پرسید که «آیا ممکن است در حال خواب دیدن باشم؟» (هرچند شاید نتیجه بگیرید که ممکن نیست چنین باشد) و سرانجام بیداری حقیقی در رؤیا به این معناست که در حین خواب بدانیم که خواب می‌بینیم. اینجاست که طلسم شکسته می‌شود. در حین رؤیایتان بیدارید و می‌توانید آن را در اختیار خود بگیرید.
فردریک‌وان‌ایدن، روانپزشک هلندی، در سال ۱۹۱۳ اصطلاح «رؤیای آگاهانه» را که اصطلاح خیلی خوبی نیست، زیرا خیلی بیش از رؤیای زنده یا واضح معنی می‌دهد، وضع کرد. او توضیح داد که در این نوع رؤیا به‌هم‌پیوستگی دوباره کارکردهای روانی چنان کامل است که فرد به خواب رفته به حالت آگاهی کامل می‌رسد و می‌تواند توجه خود را معطوف به جهت معینی بکند و به کارهای مختلف ارادی دست بزند. در عین حال، می‌توانیم با اطمینان بگوییم که خواب آشفته نمی‌شود و عمیق و آرامش‌بخش است.
پژوهشگران در یک قرن اخیر درباره این نکته آخر اختلاف زیادی داشته‌اند. تنها معدودی از پژوهشگران روان رؤیای آگاهانه را بررسی کرده‌اند و افراد زیادی این کار را با امور ماورای طبیعی و مشاهده‌ناپذیر مربوط می‌دانستند و دانشمندان سنت‌گرا نیز که راجع به خواب تحقیق می‌کردند به این کار چندان علاقه‌مند نبودند. آن‌ها چنین استدلال می‌کردند که رویاهای آگاهانه به هیچ وجه نمی‌توانند رؤیای واقعی باشند و وجود عنصر آگاهی در ضمن رؤیا تناقض‌آمیز است. بر طبق نظریه آنان، رؤیای آگاهانه باید در لحظه‌های کوتاه بیداری یا در مرحله گذار از بیداری به خواب اتفاق بیفتند؛ اما نه در نوعی از خواب عمیق که در آن معمولا حرکات سریع چشم و رویاهای عادی رخ می‌دهند. به سخن دیگر، رؤیاهای آگاهانه به عقیده آنان درواقع اصلا رؤیا نیستند.
حال چگونه افرادی که رویای آگاهانه می‌بینند، می‌توانند این پژوهشگران را قانع کنند که این طور نیست؟ آخر آدم وقتی در خواب عمیق باشد و خواب ببیند که نمی‌تواند فریاد کند که “های! به من گوش بدهید. من همین الان دارم خواب می‌بینم”. در خواب عضلات بدن فلج می‌شوند. حتی نمی‌توانید انگشت خود را تکان دهید.
راه زمانی باز شد که پژوهشگر خواب، کایت هی-یرن، از دانشگاه هال، پی برد که البته همه عضلات ما در حین خواب فلج نمی‌شوند. در خواب رم REM یا Rapid Eye Movement (خواب در ضمن حرکات سریع چشم)، چشم‌ها حرکت می‌کنند. از این رو شاید خواب‌بیننده آگاه بتواند با حرکات چشم علامت بدهد.
یک پزشک
