آیا مجلس ترحیم دیگری باید؟!

«تابناک باتو» ـ در سال‌های اخیر به تدریج برخی از خانواده‌ها ترجیح می‌دهند تا برگزاری مجلس ترحیم برای عزیزان خود را نه در سالن‌های مساجد شهر بلکه در سالن‌های پذیرایی بخش خصوصی برگزار کنند. واقعیت آن است که سبک زندگی، سلایق، افکار و جهان بینی بخشی از جامعه ایرانی دچار تغییراتی شده که ظاهرا نهاد‌های رسمی کشور یا نمی‌خواهند و یا نمی‌توانند با آن همراهی کنند و همین امر باعث می‌شود تا شاهد تفاوت و جدایی در شیوه انجام کار‌ها در بین بخشی از مردم و نهاد‌های رسمی باشیم. منظور همان شکاف معروف رسمی/ غیررسمی در جامعه ایرانی است. از این لحاظ شاید تفاوتی بین عروسی و عزا وجود نداشته باشد. برای برگزاری جشن عروسی به شیوه مرسوم در جامعه ایرانی نیز گروه‌هایی از مردم با پرداخت هزینه بیشتر، به ناچار باید به سالن‌های عروسی خارج از شهر پناه ببرند تا بتوانند موسیقی زنده داشته باشند و با اقوام و نزدیکان خود پایکوبی کنند.

سالن‌های خاص مجالس ترحیم مساجد یک ضعف عمده دارند، اینکه همه چیز از قبل برنامه ریزی شده است و به شکل کلیشه‌ای خود پیش می‌رود. به جرأت می‌توانم بگویم که در این مجالس به ندرت کسی به صحبت‌های بزرگواران گوش می‌دهد. گویی مهم فقط حضور و عرض تسلیت به خانواده متوفی است. این وضعیت باعث شده است تا این مجالس تبدیل به کسل کننده‌ترین مجالس شوند به گونه‌ای که حتی حوصله سالمندان نیز از حضور در آن سر رود.

تفکیک جنسیتی یکی دیگر از مشکلات جدی سالن‌های مجالس ترحیم مساجد است. امروزه با توجه به حضور و مشارکت زنان در عرصه‌های مختلف جامعه، بسیاری از کسانی که در این مجالس شرکت می‌کنند نه از اقوام بلکه همکاران، دوستان و همکلاسی‌های جنس مخالف اعضای خانواده متوفی هستند، ولی نکته آن است که آنان امکان تسلیت حضوری ندارند و اگر بخواهند حضوری تسلیت بگویند باید تا پایان مجلس صبر کنند تا در بیرون از سالن به سوگوار تسلیت بگویند.

فعلا برگزاری مجلس ترحیم در سالن‌های بخش خصوصی متعلق به اقشار تحصیل کرده، فرهنگی و متفاوت جامعه است، ولی پیش بینی می‌شود که در صورت عدم تغییر جدی در شیوه اجرای مجالس ترحیم در مساجد، استقبال از این شیوه‌ها افزایش یابد. ویژگی بارز شیوه جدید برگزاری مجالس ترجیم در سالن‌های بخش خصوصی، عدم تفکیک جنسیتی و حضور محترم و مودبانه همکاران، دوستان و آشنایان متوفی در کنار همدیگر است. همچنین ذکر خاطرات شیرین و حتی طنزآمیز در خصوص متوفی (به جای ذکر مصیبت)، بیان نقاط مثبت شخصیتی متوفی توسط دوستان و همکاران و همکلاسی ها، در مواردی پخش موسیقی مورد علاقه یا خواندن صفحاتی از کتاب‌های مورد علاقه متوفی، نواختن ملودی‌های غمگین با ساز‌های سنتی، خواندن اشعار از حافظ و مولانا از جمله برنامه‌هایی است که شاید بتوان گفت: سالن‌های بخش خصوصی را از کسالت حاکم دور می‌کند.

سبک زندگی، سلایق، جهان بینی‌ها و افکار در جامعه ایرانی در حال تحول است. درک این نکته چندان دشوار نیست.
فردین علیخواه