«تابناک باتو» ـ ماه فوریه، ماه «تاریخ سیاهان» در آمریکاست. یک ماه کندوکاو، جستجو و معرفی بیشتر و جلب توجهها به سیاهپوستان این سرزمین پهناور که به بردگی و اسارت وارد این خاک شدند، قرنها سهمشان از آمریکا بردگی و استثمار و کتک و خشونت و ظلم بود، و هنوز هم تقریبا در تمام عرصهها سهم و حق کمتری دارند، با هزار کلیشه باید بجنگند و تاریخ مبارزات، زندگی و رنجهای آنها در بسیاری از مناطق و حوزهها به تمامی و صداقت، ثبت و روایت نشده است. و متاسفانه وقتی پای تاریخ جنبش حقوق زنان در آمریکا، زنان تأثیرگذار آمریکا و صدای اعتراض به نابرابری هم وسط می آید، وضع به همین شکل است.
مایا میلت، نویسنده و تهیهکنندهی ساکن نیویورک، در راستای پروژهی تازهای برای یک مستند سینمایی، سراغ پژوهش دربارهی سی سال نخستین بعد از پایان بردگی در آمریکا رفته بود که باز توجهاش به نکتهای جلب شد: زنان!
زنان در تمام تلاشهای کوچک و بزرگ برای پایان دادن به رنج سیاهان حضور مستمر و پیگیر داشتند. همزمان تلاش داشتند که در حوزهی رفع تبعیض جنسیتی هم مبارزه کنند و بابت همین هم از جامعهی مردسالار لگد میخورند و هم از سوی مردان خودی و سیاهپوست انگ و ناسزا میشنیدند. اما اینجا هم این زنان نادیده گرفته شدند، کسی دربارهی آنها کتاب ننوشت، از زندگی و مبارزهی آنها فیلمی نساخت، عکسهایشان در هیچ کتاب درسی و غیر درسی جا خوش نکرده است.
زنانی که به رغم مخالفت و کارشکنی فمینیستهای سفیدپوست، در اولین «کنوانسیون حقوق زنان» در آمریکا در قرن نوزدهم شرکت و سعی کردند که از درد و رنج و تبعیض مضاعف علیه زن سیاه بگویند. زنانی که در «نمایشگاه جهانی» در شیکاگو اواخر قرن نوزدهم حضور داشتند و تقلا کردند تا در شیکاگویی که در سیطرهی محض سفیدپوستان بود و تا خرخره نژادپرست، سخنرانی کنند و صدای مظلومیت زن سیاهپوست را فریاد زنند. هیچ میدانستید این زنان سیاهپوست بودند که به آیدا بی.ولز، فعال مشهور حق رای زنان در آمریکا، فن سخنرانی در عرصهی عمومی را یاد دادند و مشوق و راهنمای او بودند؟
میلت خسته و دلزده از این وضعیت، تصمیم گرفت که امسال در ماه «تاریخ سیاهان» دست از غر زدن محض بردارد و چراغی در این تاریکی روشن کند. میلت تصمیم گرفت در پروژهای چند مرحلهای به جمعآوری، معرفی و روایت قصهی زنان سیاهپوست این مملکت بردارد که چراغی در تاریکی روشن کردند و حذف شدند. در گام اول صفحهای در اینستاگرام راه انداخته و تصاویر زنان سیاهپوستی را منتشر و معرفیشان میکند که قبلتر اسم آنها را نشنیده یا کمتر از زندگی و تلاش آنها میدانید.
زنانی مثل پائولین هاپکینز رماننویس، نمایشنامهنویس و ژورنالیست که در ابتدای قرن بیستم میلادی، به سراغ ثبت زندگی و تلاش زنان سیاهپوست دیگر رفت. قصهی زندگی زنان سیاهپوست را در معدود مجلههای ویژهی سیاهپوستان منتشر میکرد. یا گرترود باستیل ماسل که تمام عمر جان کند تا سیاهپوستان و بهویژه زنان سیاه، حضور و سهم بیشتری در رسانه داشته باشند. او در سال ۱۸۹۴، در کتاب «The Work of The Afro American Woman» نوشت: «میخواهم به زنان همنژاد خود، به دختران مردمان سرکوبشده بگویم که آیندهی روشنی در انتظار ماست. بیایید هریک تلاش کنیم در این راه دوشادوش هم، چراغی باشیم و راهنمای قدمهای نسل بعدی که به دنبال ما خواهند آمد... .»
در روایت غالب و کلیشهی آمریکا، نقشآفرینی شورآفرین زن سیاهپوست با رزا پارکز شروع میشود. در واقعیت زنان سیاه، سالیان سال قبل از آنکه رزا پارکر خسته تصمیم بگیرد از جا بلند نشود و صندلیاش را به سفیدپوست ندهد، در گوشه و کنار این کشور تقلا کرده و زحمت کشیده و برای رفع تبعیض جنسیتی و نژادی، همزمان مبارزه کردند. تلختر آنکه در موارد متعدد، از سوی زنان فمینیست سفیدپوست هم یا نادیده گرفته شده و یا در روایت رسمی، حذف شدند. زنانی که از زیستن در وحشت تبعیض نژادی حرف زده بودند، از تبعیض مضاعفی که زن سیاهپوست میکشد، از اینکه «زن بودن» و «سیاه بودن» در آمریکایی که هم ضدزن است و هم نژادپرست یعنی چی.