به گزارش «تابناک با تو»؛ نظریه «پنجره شکسته» که دستاورد فکری مشترک یک جرم‌شناس و یک جامعه‌شناس آمریکایی به نام های ویلسون و کلینگ است، استدلالش این است که جرم نتیجه یک نابسامانی است. اگر پنجره ای شکسته باشد و مرمت نشود آن کس که تمایل به شکستن قانون و هنجارهای اجتماعی را دارد با مشاهده بی تفاوتی جامعه به این امر دست به شکستن پنجره ای دیگر می زند. دیری نمی پاید که پنجره های بیشتری شکسته می شود و این احساس آنارشی و هرج و مرج از خیابان به خیابان و از محله ای به محله دیگر می رود و با خود سیگنالی را به همراه دارد از این قرار که هر کاری را که بخواهید مجازید انجام دهید بدون آن که کسی مزاحم شما شود.
این نظریه بیشتر از همه نشان دهنده شرایط نابسامان و آنومیک یک جامعه است که طی آن هنجارها و ارزش های آن جامعه یا کارکرد خود را از دست داده و یا دچار کژکارکردی شده اند. به این معنا که دیگر هنجارها و ارزش هایی وجود ندارد که افراد بر اساس آن رفتار خود را تنظیم کنند و در این شرایط گویی هر کاری انجام آن مجاز است. به عنوان مثال وقتی رشوه خواری یا دروغ گویی در جامعه ای رواج پیدا کند و قبح و زشتی آن از بین برود گویی به رفتاری همگانی تبدیل می شود و در این صورت است که همگان حق دارند عمل نادرست را انجام دهند و کسی هم مانع شان نشود. اگر چه این نظریه ممکن است برای تبیین شرایط نابهنجار جوامع توسعه یافته هم به کار گرفته شود، اما بیشتر از همه برای تبیین شرایط اجتماعی و فرهنگی جوامع توسعه نیافته و یا در حال توسعه که شرایط نابهنجار و آنومیک را تجربه می کنند مناسب تر است.
امروزه در جامعه ایران به عنوان جامعه ای در حال گذار در حوزه های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی با انبوهی از پنجره ها شکسته مواجه هستیم که این پنجره های شکسته جامعه را به شدت دچار تکانه های اجتماعی مخاطره آمیزی نموده است و اگر حقیقتا اقدامی منطقی و عقلانی برای اصلاح و ترمیم این پنجره های شکسته نشود ممکن است موجب درهم ریزی اجتماعی در آینده ای نه چندان دور شود. من معتقدم که هر کدام از نابهنجاری ها و نابسامانی هایی که در حوزه های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی در جامعه ایران وجود دارد نشانه ای از پنجره های شکسته ای است که تاکنون برای ترمیم آنها اقدام مناسبی صورت نگرفته و دیری نمی پاید که تبدیل به پنجره های شکسته انبوهی می شود که در آن صورت اصلاح و ترمیم آنها کاریست بس مشکل و شاید هم ناشدنی. موضوع دردآور و بغرنج در این زمینه این است که گویی بسیاری از افراد جامعه این همه پنجره های شکسته را می بیینند و بی تفاوت از کنار آنها می گذرند و کسی دم بر نمی آورد که باید کاری کرد و نسبت به ترمیم این پنجره های شکسته اقدام نمود و یا شاید منتظرند که نهادها و سازمان های مسئول و مربوطه کاری کنند.
لازم به ذکر است که نتایج بیشتر پژوهش های انجام گرفته در حوزه های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی خبر از وجود پنجره های شکسته در جامعه می دهد که اسناد مرتبط با این پژوهش ها موجود و قابل مطالعه و بررسی است.
در حوزه اجتماعی با پنجره های شکسته ای چون: فرسایش سرمایه اجتماعی، زوال اعتماد اجتماعی؛ کاهش مشارکت اجتماعی؛ افزایش آسیب های اجتماعی (اعتیاد، سرقت، طلاق، نزاع ها و دعواهای خیابانی، خشونت و.. )؛ گسترش فقر و محرومیت اجتماعی؛ افزایش طرد اجتماعی؛ گسترش حاشیه نشینی؛ شدت یافتن شکاف طبقاتی؛ افزایش نابرابری های اجتماعی، کاهش سطح سلامت اجتماعی و افزایش بی تفاوتی اجتماعی روبرو هستیم.
در حوزه فرهنگی که حوزه ای مربوط به دانش، آگاهی، عقلانیت، باورها، ارزش ها، هنجارها و الگوهای رفتاری است شاهد پنجره های شکسته زیر هستیم: سست شدن باورهای اصیل و راستین و جایگزین شدن باورهای دروغین و کاذب به جای آنها؛ کم رنگ شدن ارزش های علمی، فکری و عقلانی در جامعه و پر رنگ شدن زرنگی، نو کیسه گی و کاسب کاری؛ افزایش دروغ گویی، افزایش اتهام زنی؛ افزایش تقلب و فریب کاری، تجاری شدن دانشگاه و علم در کشور؛ کم ارزش شدن مطالعه و تفکر؛ کم رنگ شدن ارزش درس خواندن و با سواد شدن و جایگزین شدن مدرک گرایی، افول ارزش های کار و کوشش؛ کم رنگ شدن ارزش های انسانی و اخلاقی در بین تمامی گروه های اجتماعی؛ رواج و گسترش بی حد و اندازه سبک های زندگی تجمل گرایانه و اشرافی؛ گسترش مصرف متظاهرانه؛ تبلیغ زندگی لاکچری(Luxury)؛ و رواج فرهنگ تن پروری و تن آسایی.
در حوزه اقتصادی پنجره های شکسته زیر را می توان مشاهده نمود: پر رنگ شدن زندگی انگلی به گونه ای که در کلان شهر تهران به خوبی می توان مشاهده نمود که عده ای(عمدتا جوان) سر مست از پول های باد آورده با خودروهای گران قمیت خیابان های شهر را عرصه جولان خود ساخته اند و این در حالی است که عده زیادی دیگر شبانه روز در حال جان کندن برای به دست آوردن لقمه نانی هستند تا به کف آرند و به غفلت نخورند؛ گسترش اقتصاد رانتی و مفت بری؛ گسترش انواع کلاه برداری های مالی و پولی که نمونه جدید آن همین امروز در خبرها منتشر شد که یک نفر در شهر کرمانشاه حدود 60 میلیارد تومان و فردی دیگر در شهر ساری حدود 6 میلیارد تومان کلاهبرداری نموده است(پایگاه خبری انتخاب و روزنامه شرق)؛ گسترش خط فقر و به زیر خط فقر رفتن تعداد زیادی از افراد جامعه؛ سر برآوردن دلالی و واسطه گری در تمامی زمینه های اقتصادی از مسکن و خودرو گرفته تا پوشاک و خوراک؛ افزایش ثروت اندوزی به جای سرمایه گذاری؛ گسترش بنگاه داری به جای کارآفرینی؛ تخریب محیط زیست؛ کمبود آب و خشک سالی؛ افزایش آلودگی های صوتی و هوا؛ روند رو به گسترش بیکاری به ویژه بیکاری فارغ التحصیلان و خالی از سکنه شدن سکونت گاه های روستایی.
این مواردی که بر شمرده شد نمونه ای از پنجره های شکسته در جامعه ایران است که نیازمند سیاست گذاری و برنامه ریزی عقلانی، علمی و کارشناسی و همچنین نیازمند راه حل ساختاری و همه جانبه است و تنها نمی توان از دولت انتظار ترمیم این پنجره های شکسته را داشت و نیازمند همکاری تمامی نهادها و سازمان ها و جلب اعتماد تمامی نخبگان، اندیشمندان و صاحبنظران و از همه مهم تر این که نیازمند عزم ملی است. ضمن این که هر گونه تعلل و دست روی دست گذاشتن نیز جایز نیست و تا دیر نشده است باید کاری کرد آن هم کاری ریشه ای و اساسی.
سایت فرهنگی نیلوفر
